Komisja Europejska przedstawiła nowy Europejski program na rzecz umiejętności, służący zrównoważonej konkurencji, sprawiedliwości społecznej i odporności (New Skills Agenda for Europe). Program składa się z 12 działań ukierunkowanych na uczenie się przez całe życie, a także rozwój umiejętności niezbędnych do pracy przyszłości, w tym kompetencji cyfrowych. KE wyznaczyła również ambitne i mierzalne cele programu, które mają być zrealizowane do 2025 roku.

Pierwszy program na rzecz umiejętności został przyjęty przez KE w czerwcu 2016 roku. Zakładał realizację 10 postulatów, nakierowanych na rozwój szerokiego zestawu umiejętności obywateli w celu maksymalnego wykorzystania kapitału ludzkiego w Europie[1]. Postulaty te nadal są realizowane, jednak KE zdecydowała, że istnieje potrzeba zwiększenia wysiłków w obszarze umiejętności i dostosowanie programu do nowych, aktualnych wyzwań. Zmiany w europejskim programie na rzecz umiejętności zostały zapowiedziane już w Europejskiej strategii cyfrowej z 19 lutego 2020 i Strategii MŚP na rzecz zrównoważonej i cyfrowej Europy z 10 marca 2020. Rozwój nowoczesnych technologii, starzejące się społeczeństwo, transformacja rynku pracy a także wprowadzenie w grudniu 2019 roku Europejskiego Zielonego Ładu mają istotny wpływ na potrzebę kształtowania umiejętności.  Dodatkowym czynnikiem stała się pandemia COVID-19, która udowodniła, że kompetencje cyfrowe są obecnie nie tylko elementem potrzebnym w rozwoju kariery zawodowej i zapewnienia pracy w przyszłości. Dzisiaj są to umiejętności niezbędne do wykonywania pracy zdalnej, edukacji, dostępu do dóbr i usług, utrzymywania więzi społecznych w sytuacji kwarantanny, a także możliwości zdobywania informacji o świecie.

Zdaniem KE obecnie Europa, bardziej niż kiedykolwiek, potrzebuje programu na rzecz umiejętności, który zapewni:

• konkurencyjność na światowym rynku.
• równe możliwości kształcenia wszystkim obywatelom.
• europejską odporność na kryzys (np. poprzez wykwalifikowanych ekspertów z dziedziny zdrowia i nowoczesnych technologii).
• wspieracie dla uczenie się przez całe życie oraz zdobywanie kwalifikacji przez seniorów.
• możliwość zdobycia kompetencji do pracy przyszłości.

W związku z tym KE opublikowała nowy program na rzecz umiejętności – European Skills Agenda 2020, która:

1. Mobilizuje do współpracy wszystkie sektory na rzecz wspólnego celu – rozwoju umiejętności.
2. Określa środki finansowe na inwestycje w umiejętności.
3. Przedstawia jasną strategię rozwoju umiejętności.
4. Tworzy środowisko wspierające obywateli do pracy nad rozwojem umiejętności.
5. Wyznacza ambitne i mierzalne cele, które mają być zrealizowane do 2025 roku.

Cele programu na rzecz umiejętności – do realizacji w czasie 5 lat:

Wskaźnik	Cel do osiągnięcia w  2025	Aktualny wynik (ostatnie dostępne dane)	Szacowany wzrost procentowy
Udział osób dorosłych w wieku 25-64 w kształceniu w czasie ostatnich 12 miesięcy (w %)	50%	38% (2016)	+32%
Udział nisko wykwalifikowanych dorosłych w wieku 25-64 w szkoleniu w czasie ostatnich 12 miesięcy (w %)	30%	18% (2016)	+67%
Odsetek bezrobotnych w wieku 25-64, które niedawno brały udział w szkoleniu (w %)	20%	11% (2019)	+82%
Odsetek osób w wieku 16-74 posiadających przynajmniej podstawowe kompetencje cyfrowe (w %)	70%	56% (2019)	+25%

Program będzie finansowany z funduszy europejskich, zgodnie z przedstawionym w maju 2020 roku Planem naprawy gospodarczej dla Europy (Recovery Plan for Europe). Fundusze mają pochodzić głównie z Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, programu Erasmus i Invest EU, a także z krajowych i prywatnych inwestycji.

Program składa się z 12 działań w 4 blokach tematycznych

1. Pakt na rzecz umiejętności

Umiejętności są obszarem działania zarówno administracji publicznej, sektora prywatnego, organizacji obywatelskich, akademickich i wielu innych. Już teraz podejmowanych jest wiele inicjatyw na rzecz rozwoju umiejętności, jednak brakuje ich koordynacji i współpracy interesariuszy, którzy za nie odpowiadają. Dlatego też KE planuje powołać Pakt na rzecz umiejętności. Pakt ma być partnerstwem na dużą skalę, umożliwiającym połączenie sił partnerów na rzecz osiągnięcia wspólnego celu. Partnerzy podpiszą kartę, w której zdefiniują priorytetowe obszary działań. Pakt ułatwi powoływanie PPP, a także zdobywanie informacji na temat możliwego finansowania z unijnych środków. Powołanie Paktu planowane jest na listopad 2020 – w trakcie Europejskiego Tygodnia Umiejętności Zawodowych.

2. Umiejętności dopasowane do rynku

KE zapowiada stworzenie narzędzia online, które będzie w czasie rzeczywistym zbierało informacje na temat umiejętności niezbędnych na rynku pracy, z podziałem na sektory. Narzędzie ma być dostępne zarówno dla prywatnych, jak i publicznych programów wspierających zatrudnienie. Do jego zadań będzie należało wczesne wykrywanie niedoborów umiejętności, potencjalnych wakatów na rynku pracy, trendów z rosnącymi możliwościami zatrudnienia[3]. Wreszcie narzędzie ma stanowić bezpośrednie wsparcie dla obywateli, którzy na podstawie zgromadzonych danych będą mogli podejmować przyszłościowe decyzje w obszarze edukacji i kariery zawodowej.

3. Wsparcie dla strategicznych działań krajowych

KE zapowiada wsparcie Państw Członkowskich w stworzeniu krajowych strategii umiejętności. Będzie to kontynuacją prac wykonanych przez 11 Państw Członkowskich z OECD[4]. Dodatkowo KE zapowiada wsparcie inicjatyw pomagających znaleźć zatrudnienie osobom bezrobotnym, w tym również poprzez rozwój współpracy transgranicznej w tym zakresie. Poprzez zapowiadany pakt ws. migracji i azylu (Pact on Migration and Asylum), KE będzie dążyć do usprawnienia procedur umożliwiających legalizację pobytu i zatrudnienia pracowników spoza UE.

4. Nowoczesne kształcenie i szkolenie zawodowe

Rekomendacja dla Rady w sprawie kształcenia i szkolenia zawodowego na rzecz trwałej konkurencyjności, sprawiedliwości społecznej i odporności (Council Recommendation on Vocational Education and Training for sustainable competitiveness, social fairness and resilience). KE proponuje:

• Nową wizję kształcenia i szkolenia zawodowego, które będzie wyposażać obywateli w umiejętności zapewniające dobre prosperowanie na rynku pracy, w tym umiejętności przekrojowe.
• Większy nacisk na współpracę z pracodawcami i mobilność pracowników, a także wyrównywanie szans pomiędzy płciami i włączenie w nowoczesne kształcenie zawodowe słabszych grup społecznych.
• Wyznaczenie jasnych celów dla kształcenia i szkolenia zawodowego, skoncentrowanych na zwiększaniu dostępności do uczenia się, mobilności w miejscu pracy, a także zatrudnienia absolwentów szkół zawodowych.
• Szereg działań, które będą wspierać system kształcenia i szkolenia zawodowego na szczeblu europejskim (szkolenia dla nauczycieli, centra kształcenia zawodowego powiązane ze strategicznymi technologiami itp.).

5. Inicjatywa europejskich uniwersytetów i podnoszenie kwalifikacji naukowców

Inicjatywa europejskich uniwersytetów zostanie uruchomiona w ramach programu Erasmus 2021-2027 i Horyzont i będzie prowadzić do usunięcia przeszkód w głębokiej współpracy na poziomie ponadnarodowym. KE określi obszary wsparcia dla Państw Członkowskich w ustanowieniu „europejskiego stopnia naukowego” i „europejskiego uniwersytetu” tak, aby zapewnić spójność prawną w UE. Dodatkowo, KE nawiąże również współpracę z europejskimi instytucjami zajmującymi się technologią i innowacją (Europejska Przestrzeń Badawcza, Europejski Instytut Innowacji i Technologii), w celu wypracowania innowacyjnych metod uczenia i transformacji szkolnictwa wyższego. Będzie również wspierać wymianę wiedzy pomiędzy środowiskiem akademickim a biznesem w celu lepszego dopasowania programów kształcenia do wymagań rynku.

W obszarze umiejętności naukowców, KE zapowiada:

• Opracowanie europejskiej ramy kwalifikacji dla naukowców.
• Określenie zbioru umiejętności dla naukowców.
• Uruchomienie otwartych programów nauki i zarządzania nauką dla naukowców.

6. Umiejętności wspierające transformację – „zieloną” i cyfrową

KE planuje podjąć działania wspierające rozwój umiejętności sprzyjających powstaniu Europejskiego Zielonego Ładu:

• Określenie zestawu umiejętności, które będą potrzebne do ekologizacji zawodów przyszłości.
• Uzgodnienie z Państwami Członkowskimi zestawu wskaźników, monitorujących te umiejętności.
• Stworzenie europejskiej ramy kwalifikacji w zakresie edukacji dot. zmian klimatycznych, zagadnień środowiskowych, energii odnawialnej i zrównoważonego rozwoju. Rama określi różne poziomy kompetencji.
• Wspieranie rozwoju umiejętności na rzecz „zielonej” transformacji poprzez szkolenia i stworzenie grona profesjonalistów świadomych problemów ekologicznych.
• Uwzględnienie aspektów edukacji środowiskowej w szkołach, szkolnictwie wyższym, kształceniu zawodowym.

Działania wspierające rozwój umiejętności dla cyfrowej transformacji:

• Aktualizacja Planu działania na rzecz edukacji cyfrowej i przedstawienie wizji rozwoju umiejętności cyfrowych na wszystkich poziomach i na wszystkich etapach kształcenia. Na podstawie wniosków wyciągniętych z pandemii COVID-19, KE zapowiada rozwój solidnych kompetencji i zdolności organizacyjnych w zdalnych systemach edukacji, przy pełnym wykorzystaniu potencjału nowoczesnych technologii.
• Wdrożenie programu Cyfrowa Europa (Digital Europe), którego celem jest budowanie strategicznych kompetencji cyfrowych w UE, inwestycje w superkomputery, Sztuczną Inteligencję, cyberbezpieczeństwo i rozwój zaawansowanych umiejętności cyfrowych.
• Wsparcie MŚP w rozwoju umiejętności poprzez szkolenia (Digital Crash Courses), program „cyfrowych wolontariuszy” (digital volunteers), rozwój Cyfrowych Centrów Innowacji (Digital Innovation Hubs).
• Wsparcie unijnych szkoleń ICT-Jump-Start, które w krótkim czasie uzupełniają zapotrzebowanie na kompetencje ICT, ze szczególnym uwzględnieniem równego udziału obu płci.

7. Zwiększenie liczby absolwentów STEM[5] oraz wspieranie rozwoju umiejętności z zakresu przedsiębiorczości i umiejętności przekrojowych

KE zamierza zwiększyć atrakcyjność studiów i kariery w obszarze STEM (szczególnie dla kobiet), poprzez wdrożenie interdyscyplinarnego podejścia do nauczania w szkołach, na uniwersytetach i szkołach zawodowych. Planuje również wdrożyć działania dla nauczycieli, które pomogą zaradzić niedoborom wykładowców z obszaru STEM, a także promować kontynuację ścieżki edukacyjnej pomiędzy szkołą, uniwersytetem, a pracodawcą.

KE uruchomi Europejską akcję na rzecz umiejętności w zakresie przedsiębiorczości, która będzie odpowiadała za :

• Współpracę istniejących inicjatyw dla zapewnienia wsparcia początkującym przedsiębiorcom (zwłaszcza kobietom), prowadzącym działalność w cyberprzestrzeni i zielonej gospodarce.
• Wsparcie finansowe działań na rzecz rozwijania umiejętności w zakresie przedsiębiorczości, mobilności przedsiębiorców, a także wykorzystania EntreComp: Europejskiej ramy kompetencji w zakresie przedsiębiorczości (the European Entrepreneurship Competence Framework).
• Promowanie umiejętności z zakresu przedsiębiorczości w ramach edukacji szkolnej, akademickiej, a także podczas kursów zawodowych i szkoleniowych.

Promowanie umiejętności z zakresu przedsiębiorczości będzie również częścią planu działania KE na rzecz ekonomii społecznej (Action Plan for the Social Economy), którego celem będzie zachęcanie do przedsiębiorczości, min. w obszarach związanych z ekologią, w ramach społeczności lokalnych, czy jako aktywizacja grup wrażliwych.

Działania wspierające rozwój umiejętności przekrojowych:

• Zapewnienie strategicznych ram dla umiejętności przekrojowych, umożliwiających ich walidację.
• Wsparcie walidacji umiejętności przekrojowych przez pracodawców i urzędy pracy poprzez unijne kursy online, a także ustanowienie instytucji zajmujących się walidacją tego typu umiejętności.

8. Umiejętności na życie

KE zapowiada pracę nad priorytetami europejskiej agendy kształcenia dorosłych (European Agenda for Adult Learning) w celu budowy wysokiej jakości, kompleksowych systemów uczenia dorosłych, które będą dostępne dla wszystkich, a zwłaszcza dla osób wykluczonych (m.in. seniorów i osób z małych miejscowości). Celem jest popularyzacja uczenia się przez całe życie. W inicjatywę zostaną zaangażowane lokalne centra edukacyjne, biblioteki, a także organizacje pozarządowe.

9. Inicjatywa indywidualnych kont edukacyjnych

Inicjatywa indywidualnych kont edukacyjnych (indywidual learning accounts) zapewniałaby każdemu obywatelowi UE równy dostęp do szkoleń zgodnie z zapotrzebowaniem, umożliwiłaby otrzymanie porady dotyczącej rozwoju umiejętności, walidacji zdobytej wiedzy, a także zgromadzenie wszystkich informacji na temat kompetencji danego pracownika w jednym miejscu (niezależnym od miejsca pracy). KE oceni w jaki sposób inicjatywa mogłaby pomóc wyeliminować nierówności w dostępie do szkoleń dla dorosłych i umożliwić im skuteczne zarządzanie swoimi umiejętnościami, a także jakie usługi należałby do niej włączyć.

10. Europejski standard oceny kompetencji uzyskanych w czasie kursów

KE zaproponuje nową inicjatywę na rzecz polepszenia jakości i przejrzystości kursów w UE z wykorzystaniem tzw. micro-credentials, mikropoświadczeń – ułatwiających walidację wiedzy zdobytej podczas kursów. Inicjatywa ma się przyczynić do powstania standardu mikropoświadczeń i uznania ich na terenie unii, uwzględnienie mikropoświadczeń w krajowych ramach kwalifikacji, a także ułatwienie obywatelom korzystania z nich w celu zwiększenia swoich kompetencji.

11. Nowa platforma Europass

Platforma Europass ma wspierać obywateli w zarządzaniu ich karierą na szybko zmieniającym się rynku pracy. Wśród aktualnie dostępnych funkcjonalności znalazły się:

• Możliwość oceny własnych umiejętności i przekazanie informacji na ten temat pracodawcom i organizatorom szkoleń.
•  Sugerowanie ofert pracy dostosowanych do profilu kandydata.
• Propozycje szkoleń i kursów, uwzględniające aktualne zapotrzebowanie na umiejętności na rynku pracy.
• Cyfrowe dyplomy i certyfikaty.
• „Szybka ścieżka” uznawania kwalifikacji.
• Wsparcie migrantów w uznaniu ich kwalifikacji w systemie europejskim.

12. Finansowanie działań z obszaru rozwoju umiejętności

Kluczowym elementem programu na rzecz umiejętności jest finansowanie z programów UE, a także zachęta Państw Członkowskich i podmiotów prywatnych do wsparcia inwestycji w obszarze umiejętności.

PODSUMOWANIE:

1. Komisja Europejska przedstawiła nowy Europejski program na rzecz umiejętności, służący zrównoważonej konkurencji, sprawiedliwości społecznej i odporności (New Skills Agenda for Europe). Program składa się z 12 działań ukierunkowanych na uczenie się przez całe życie, a także rozwój umiejętności niezbędnych do pracy przyszłości, w tym kompetencji cyfrowych.
2. Pierwszy program został przyjęty w 2016 roku, jednak KE uznała, że należy go uaktualnić ze względu na szybki rozwój technologii, wprowadzenie Europejskiego Zielonego Ładu i wnioski z pandemii COVID-19.
3. Program zakłada ambitne cele, które mają być zrealizowane do 2025 roku. Należy do nich głównie zwiększenie udziału osób dorosłych i bezrobotnych w szkoleniach.
4. Program będzie finansowany z funduszy europejskich, zgodnie z przedstawionym w maju 2020 roku Planem naprawy gospodarczej dla Europy (Recovery Plan for Europe). Fundusze mają pochodzić głównie z Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, programu Erasmus i Invest EU, a także z krajowych i prywatnych inwestycji.
5. Program składa się z 12 działań:

• Pakt na rzecz umiejętności
• Umiejętności dopasowane do rynku
• Wsparcie dla strategicznych działań krajowych
• Nowoczesne kształcenie i szkolenie zawodowe
• Inicjatywa europejskich uniwersytetów i podnoszenie kwalifikacji naukowców
• Umiejętności wspierające transformację – „zieloną” i cyfrową
• Zwiększenie liczby absolwentów STEM oraz wspieranie rozwoju umiejętności z zakresu przedsiębiorczości i przekrojowych
• Umiejętności na życie
• Inicjatywa indywidualnych kont edukacyjnych
• Europejski standard mikropoświadczeń (micro-credentials)
• Nowa platforma Europass
• Finansowanie działań z obszaru rozwoju umiejętności

---

[1] Raport Cyberbezpieczeństwo A.D. 2019. Strategia. Policy. Rekomendacje – cyberbezpieczeństwa w perspektywie policy: https://cyberpolicy.nask.pl/cyberbezpieczenstwo-a-d-2019/

[3] Dane te będzie można wykorzystać do promowania mobilności, zarówno wewnątrz UE, jak i migracji z krajów trzecich.

[4] Polska jest na etapie prac nad częścią szczegółową Zintegrowanej Strategii Umiejętności, we współpracy z OECD. W 2019 roku Rada Ministrów uchwaliła część ogólną. (Więcej informacji w rozdziale Umiejętności cyfrowe – fundament cyfrowej rewolucji, raport Cyberbezpieczeństwo A.D. 2019. Strategia. Policy. Rekomendacje – cyberbezpieczeństwa w perspektywie policy: https://cyberpolicy.nask.pl/cyberbezpieczenstwo-a-d-2019/)

[5] STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics) – umiejętności techniczne i inżynierskie, określone przez KE jako kluczowe w zarówno w transformacji cyfrowej, jak i „zielonej” transformacji.