30 września KE opublikowała komunikat dotyczący utworzenia Europejskiego Obszaru Edukacji do 2025 roku. Europejski Obszar Edukacji to nowy plan UE, którego celem jest poprawienie dostępu do wysokiej jakości edukacji i szkoleń, umożliwienie osobom uczącym się łatwe przemieszczanie się między systemami edukacji w różnych krajach i pomoc w utworzeniu kultury uczenia się przez całe życie. Powstanie Europejskiego Obszaru Edukacji ma obejmować działania w 6 wymiarach. Wśród nich ważne miejsce zajmuje rozwój kompetencji cyfrowych, a także kompetencji przekrojowych – niezbędnych na rynku pracy w czasie pandemii COVID-19 i w przyszłości. Równolegle KE przyjęła nowy Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej 2021-2027 (Digital Education Action Plan).

W lipcu Rada Europejska uzgodniła pakiet naprawczy, który ma przeciwdziałać skutkom COVID-19, promować ożywienie gospodarcze w Europie, a także przyczynić się do wsparcia zielonej i cyfrowej transformacji. Cele te nie mogą być osiągnięte bez inwestycji w edukację, szkolenia i efektywne wykorzystanie umiejętności, które mają kluczowe znaczenie dla wspierania dobrobytu gospodarczego i społecznego Europy. W czasie pandemii dla wielu osób kompetencje cyfrowe stały się niezbędne do codziennego funkcjonowania, a systemy edukacji borykały się z wyzwaniami wynikającymi z przejścia na zdalne nauczanie Zdaniem KE, sytuacje takie jak epidemia nie mogą stanowić bariery dla zdobywania wiedzy i doskonalenia umiejętności, a tym samym wpływać na możliwości kariery i zarobków przyszłych pokoleń. To właśnie dlatego, KE planuje stworzyć Europejski Obszar Edukacji. Inicjatywa jest powiązana z długoterminowym budżetem UE na lata 2021-2027 i  instrumentem Next Generation EU i z tych funduszy będzie finansowana.  

6 wymiarów Europejskiego Obszaru Edukacji

1. Jakość

Wysokiej jakości edukacja wyposaża młodych ludzi w wiedzę, umiejętności i postawy, które pozwolą im rozwijać się w życiu i radzić sobie z różnorodnymi wyzwaniami, przed którymi staną. Wśród tych umiejętności kluczową rolę odgrywają umiejętności przekrojowe, tj: krytyczne myślenie, przedsiębiorczość, kreatywność, uczenie się przez całe życie, a także kompetencje cyfrowe, których wagę dodatkowo ujawniła pandemia COVID-19[1]. Europejski Obszar Edukacji ma również promować mobilność rozumianą jako możliwość przemieszczania się i czerpania korzyści z systemów edukacji w różnych krajach, a także wspieranie nauki języków obcych, różnorodności kulturowej i językowej w szkołach.

Wśród zaplanowanych działań KE wymienia między innymi:

• Wsparcie państw członkowskich w efektywnych reformach systemów edukacji.
• Wsparcie rozwoju umiejętności cyfrowych i przekrojowych  – możliwości kształcenia w ramach programu Erasmus, a także z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych.
• Wzmocnienie programu Erasmus+ i umożliwienie większej mobilności w ramach programu.
• Wdrożenie zaleceń Rady z 2019 roku ws. kompleksowego podejścia do nauczania języków.

2. Równy dostęp do edukacji

Mimo działań na rzecz równego dostępu do edukacji w Europie wyzwaniem pozostaje wciąż trudna sytuacja dzieci z uboższych rodzin, środowisk wiejskich, czy migrantów. Dodatkowo, wciąż wyższy jest odsetek chłopców, kończących szkołę. Dlatego KE zamierza działać na rzecz równego dostępu do edukacji, niezależnie od płci, stopnia niepełnosprawności, statusu ekonomicznego i kulturowego. Zapowiada również wzmocnienie statusu uczenia pozaformalnego i wprowadzenie strategii uczenia się przez całe życie, które umożliwią powrót do edukacji obywatelom w każdym wieku.

Wśród zaplanowanych działań KE wymienia między innymi:

• Zaangażowanie ekspertów z państw członkowskich w zapobieganie dyskryminacji płci w edukacji, a także zwrócenie szczególnej uwagi na integrację, równość i różnorodność w programach Erasmus i Europejski Korpus Solidarności w nowej perspektywie finansowej.
• Powołanie nowej inicjatywy pod nazwą Drogi do szkolnego sukcesu (Pathways to School Success), która pomoże uczniom o utrudnionych możliwościach osiągnąć wymagany poziom biegłości w podstawowych umiejętnościach.
• Utworzenie 50 centrów doskonałości zawodowej (finansowanie z programu Erasmus).  
• Opracowanie europejskiego podejścia do mikropoświadczeń (microcredentials), który umożliwi uznawanie efektów uczenia się formalnego i pozaformalnego we wszystkich państwach członkowskich.
• Promowanie równowagi płci w nowym programie transformacji szkolnictwa wyższego i w karierze akademickiej, a także opracowanie ram politycznych dotyczących równości płci w edukacji i szkoleniach.

3. Zielona i cyfrowa transformacja

Zielona i cyfrowa transformacja mają kluczowe znaczenie dla dobrobytu Europy w przyszłości. Rynek pracy z biegiem czasu będzie wymagał od pracowników coraz wyższego poziomu kompetencji cyfrowych, co dodatkowo przyspieszyła pandemia COVID-19. Należy już teraz wyposażyć w nie uczniów na każdym etapie kształcenia, podobnie jak w umiejętności przekrojowe, które pomogą im dostosować się do wymogów rynku pracy przyszłości. KE planuje również inwestować w kształcenie i szkolenie specjalistów, którzy będą pracowali na rzecz gospodarki neutralnej dla klimatu i efektywnie wykorzystującej istniejące zasoby.

Wśród zaplanowanych działań KE wymienia między innymi:

• Nowy Plan działania na rzecz edukacji cyfrowej (Digital Education Action Plan), uwzględniający wpływ pandemii i nowe wyzwania związane z edukacją. 
• Wsparcie w kształceniu specjalistów z obszaru nowoczesnych technologii w ramach programu Cyfrowa Europa (Digital Europe Programme)
• Większy nacisk na kompetencje cyfrowe w przyszłych programach Erasmus i Europejski Korpus Solidarności.
• Utworzenie koalicji edukacji na rzecz klimatu, a także nowe zalecenie Rady ws. edukacji na rzecz zrównoważonego środowiska, w którym znajdą się zalecenia dla szkół, uniwersytetów i instytucji edukacyjnych (w 2021 roku).
• Wsparcie dla działań z zakresu przebudowy infrastruktury edukacyjnej w celu jej zmiany na bardziej ekologiczną (poprawa wskaźników efektywności energetycznej budynków, więcej terenów zielonych itp.).

4. Nauczyciele i trenerzy

Kompetentni i wysoce zmotywowani nauczyciele stanowią ważny fundament Europejskiego Obszaru Edukacji. KE planuje zwiększyć liczbę nauczycieli[2], a także przeprowadzić rewaluację zawodu nauczyciela pod względem społecznym (ma być to zawód ceniony) i finansowym (lepiej wynagradzany). Mowa również o zapewnieniu nauczycielom możliwości rozwoju, w tym zwiększanie ich kompetencji cyfrowych i umożliwienie większej mobilności w zawodzie, w celu zapewnienia dostępu do wiedzy na temat metod nauczania w innych krajach.

Wśród zaplanowanych działań KE wymienia między innymi:

• Stworzenie 25 Akademii Erasmus dla nauczycieli (Erasmus Teacher Academies) w 2021 roku, które będą zrzeszać nauczycieli zainteresowanych rozwojem zawodowym.
• Opracowanie wytycznych krajowych ram kariery zawodowej pracowników oświaty na lata 2021-2022, a także ramy polityczne mające na celu zwiększenie liczby nauczycieli i umożliwienie ich mobilności w ramach UE.
• Ustanowienie Europejskiej Nagrody Innowacyjnego Nauczania w celu uznania wyjątkowego wkładu nauczycieli w edukację (w 2021 roku).

5. Szkolnictwo wyższe

Sektor szkolnictwa wyższego wykazał się odpornością na zmiany w czasie pandemii COVID-19, ale nie uniknął wyzwań związanych z cyfryzacją, koniecznością wdrożenia innowacyjnych metod pedagogicznych, wsparcia studentów, naukowców i pozostałego personelu. KE podkreśla przede wszystkim konieczność większej współpracy międzynarodowej uczelni, planuje wdrożyć regulacje które umożliwią nawiązywanie sojuszy, uznawanie efektów uczenia z innych placówek, a także wspólne opracowywanie programów nauczania, szczególnie w obszarach związanych z nowymi technologiami (Sztuczna Inteligencja, czy cyberbezpieczeństwo). Takie działania pomogłyby stworzyć ogólnoeuropejską pule talentów (specjalistów, którzy mogą kształcić się na wielu uczelniach jednocześnie), a tym samym przyczynić się do zmniejszenia niedoboru ekspertów w kluczowych dziedzinach.

Wśród zaplanowanych działań KE wymienia między innymi:

• Zachęcanie uniwersytetów, aby zaadoptowały się do nowych, popandemicznych warunków i  rozwijały w kierunku metod nauczania odpowiednich dla edukacji przyszłości.
• Pełne wdrożenie inicjatywy europejskich uniwersytetów w ramach programu Erasmus w synergii z programem Horyzont Europa, programem Cyfrowa Europa i innymi instrumentami UE.
• Wspieranie rozwoju nowych programów nauczania w szkolnictwie wyższym w zakresie inżynierii i technologii informacyjno-komunikacyjnych.
• Ustanowienie statusu prawnego dla współpracy uniwersytetów.
• Rozwój europejskiego stopnia naukowego.

6. Wymiar geopolityczny

KE przykłada dużą wagę do szerzenia dobrego wizerunku Europy na świecie, a także propagowania wartości europejskich, również poprzez systemy edukacji i programy nauczania. Planuje również rozszerzyć współpracę z międzynarodowymi instytucjami edukacyjnymi, głównie poprzez program Erasmus+, który umożliwia wymiany studenckie na całym świecie.

Wśród zaplanowanych działań KE wymienia między innymi:

• Wprowadzenie w szkolnictwie wyższym tzw. European Team Approach, który będzie szerzył dobry wizerunek Europy.
• Wzmocnienie współpracy ze strategicznymi partnerami globalnymi.
• Rozszerzenie wymiaru programu Erasmus+.

Ramy czasowe, monitorowanie postępów wdrażania Europejskiego Obszaru Edukacji

Wprowadzenie Europejskiego Obszaru Edukacji ma się odbyć do 2025 roku. KE zapowiada powołanie rady kierowniczej (steering board), która ma kierować pracą wszystkich zaangażowanych stron: państw członkowskich, naukowców, ekspertów, przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego. Postępy w działaniach będą monitorowane poprzez mierzalne wskaźniki dotyczące m.in. odsetka osób z wykształceniem wyższym, ilości dzieci rozpoczynającej edukację podstawową, czy procenta uczniów osiągających słabe wyniki w zakresie obsługi komputera. Z biegiem czasu KE planuje również zbudować nowe wskaźniki, bardziej adekwatne dla monitorowania postępów budowania Europejskiego Obszaru Edukacji. Postęp prac zostanie również przedstawiony w ramach raportu cząstkowego w 2022 roku i końcowego w 2025.

PODSUMOWANIE:

1. 30 września KE opublikowała komunikat dotyczący utworzenia Europejskiego Obszaru Edukacji do 2025 roku, którego celem jest poprawienie dostępu do wysokiej jakości edukacji i szkoleń, umożliwienie osobom uczącym się łatwe przemieszczanie się między systemami edukacji w różnych krajach i pomoc w utworzeniu kultury uczenia się przez całe życie.
2. Równolegle KE przyjęła nowy Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej 2021-2027 (Digital Education Action Plan).
3. W skład Europejskiego Obszaru Edukacji wchodzi 6 wymiarów: jakość, równy dostęp do edukacji, zielona i cyfrowa transformacja, nauczyciele i trenerzy, szkolnictwo wyższe, wymiar geopolityczny. W każdym z wymiarów KE zaproponowała kluczowe działania, które mają zostać wdrożone do 2025 roku. Inicjatywa będzie finansowana w ramach długoterminowego budżetu UE na lata 2021-2027 i  instrumentu Next Generation EU.
4. Istotną rolę w Europejskim Obszarze Edukacji odgrywa rozwój kompetencji cyfrowych i szkolenie specjalistów z zakresu nowoczesnych technologii. W tym zakresie KE planuje:
   • Wsparcie rozwoju umiejętności cyfrowych i przekrojowych  – możliwości kształcenia w ramach programu Erasmus, a także z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych.
   • Nowy Plan działania na rzecz edukacji cyfrowej (Digital Education Action Plan), uwzględniający wpływ pandemii i nowe wyzwania związane z edukacją. 
   • Większy nacisk na kompetencje cyfrowe w przyszłych programach Erasmus i Europejski Korpus Solidarności.
   • Wspieranie rozwoju nowych programów nauczania w szkolnictwie wyższym w zakresie inżynierii i technologii informacyjno-komunikacyjnych (stworzenie puli talentów – osób, które będą mogły się kształcić z zakresu nowoczesnych technologii na wielu uczelniach jednocześnie).
5. Postęp prac nad budowaniem Europejskiego Obszaru Edukacji zostanie przedstawiony w ramach raportu cząstkowego w 2022 roku i końcowego w 2025 roku.

---

[1] W 2019 roku, w badaniu Digital Economy and Society Index 2019, 20% młodych ludzi w EU zadeklarowało brak posiadania podstawowych kompetencji cyfrowych.

[2] Niedobory kadry nauczycielskiej są problemem wielu państw europejskich. Według prognoz w najbliższym dziesięcioleciu 1/3 obecnej kadry przejdzie na emeryturę. Szczególnie brakuje nauczycieli z obszarów STEM.