Rozwój innowacyjnych rozwiązań opartych na danych jest główną siłą napędową wzrostu gospodarczego i rynku pracy w Europie. Stworzenie właściwych warunków tego rozwoju może znacznie zwiększyć europejską konkurencyjność na rynku globalnym. Według prognoz Komisji Europejskiej, gospodarka oparta na danych podwoi się do 2020 r.

Pierwszym krokiem do stworzenia wspólnej przestrzeni wymiany danych w Europie są regulacje dotyczące ochrony danych osobowych (RODO), które stanowią ramy prawne, budujące wzajemne zaufanie w obszarze wymiany danych. Teraz konieczne jest podjęcie dalszych działań. Komisja Europejska opublikowała pakiet dokumentów, których wdrożenie jest kluczowe do utworzenia wspólnej przestrzeni danych w UE. Dotyczą one przede wszystkim zasad wymiany danych w ramach sektora prywatnego, a także między sektorem prywatnym a publicznym.

Operacje na danych rewolucjonizują wszystkie dziedziny gospodarki, w tym rolnictwo, rynek usług, a także naukę. Dane otaczają nas, są generowane nieustannie, w dużym stopniu przez maszyny i czujniki, i mają ogromny wpływ na rzeczywistość. Współczesna gospodarka opiera się na danych, a ich przetwarzanie jest kluczowe dla innowacji i rozwoju przedsiębiorstw. Dane są również niezbędne dla rozwoju nowoczesnych technologii, w tym sztucznej inteligencji (AI) i Internetu Rzeczy (IoT). Jednocześnie informacje zbierane przez maszyny mogą przyczynić się do innowacji firm technicznych, a także nietechnicznych, które samodzielnie nie zbierają danych.

Jednym z planów Komisji Europejskiej jest stworzenie platformy AI-on-demand, umożliwiającej naukowcom i przedsiębiorcom łatwy dostęp do wysokiej jakości narzędzi, danych i usług. W działania zmierzające do utworzenia wspólnej gospodarki opartej na danych wpisuje się również inicjatywa cyfrowej transformacji systemu zdrowia. Zbudowanie wspólnego systemu gromadzenia danych medycznych może przyczynić się do szybszego wykrywania zagrożenia epidemią, a także rozwoju farmakologii i wyrobów medycznych.

Dostęp do danych publicznych i finansowanych ze środków publicznych 

Organy sektora publicznego produkują i gromadzą ogromne ilości danych, które stanowią cenny surowiec do rozwoju innowacyjnych usług cyfrowych. Jako przykład dobrej praktyki dzielenia się danymi publicznymi, Komisja Europejska utworzyła Europejski Otwarty Portal Danych. Umożliwia on wyszukiwanie danych z sektora publicznego, a także wykorzystywanie ich bez ograniczeń związanych z językiem i krajem. Portal zbiera dane z instytucji europejskich i tworzy ramy współpracy na rzecz komercyjnego i niekomercyjnego użycia danych publicznych – bez potrzeby wypełniania indywidualnego wniosku, bez dodatkowych opłat dla powracających użytkowników (jedynie z niewielkimi, należycie uzasadnionymi wyjątkami). Ułatwiony dostęp do danych publicznych ma zmniejszyć bariery rynkowe dla małych i średnich przedsiębiorstw, a także wspierać rozwój biznesu. Komisja zachęca również do publikowania danych w formacie, który pozwala na ich dynamiczne przetwarzanie, np. poprzez interfejsy aplikacji. Umożliwia to łatwe wyszukiwanie, automatyzuje proces pobierania, a także znacznie ułatwia ponowne wykorzystanie danych dla szerokiej gamy nowych produktów i usług.

Dostęp do danych naukowych finansowanych ze środków publicznych

Innym źródłem wartościowych danych są badania naukowe finansowane ze środków publicznych. Otwarty dostęp do tych danych jest niezbędny przy budowaniu tzw. otwartej nauki. Koncepcja otwartej nauki zakłada ujawnienie przebiegu całego procesu badawczego od projektu, poprzez metodologię, poszczególne etapy pracy, aż do wyników. Wgląd w pracę badawczą umożliwia innym naukowcom wykorzystanie dotychczasowych osiągnięć poprzedników do dalszych badań. Pozwala także uniknąć niepotrzebnych powtórzeń procesów, zwiększyć jakość badań, a tym samym przyspiesza rozwój. Żeby stworzyć platformę do swobodnej wymiany danych w środowisku naukowych, KE uruchomiła otwartą chmurę dla nauki (European Open Science Cloud).

Wymiana danych w ramach sektora prywatnego

Kolejnym filarem wspólnej przestrzeni wymiany danych w Europie jest dostęp do danych z sektora prywatnego. Dzielenie się danymi między przedsiębiorstwami zapewnia obopólne korzyści i przyspiesza rozwój innowacji. Ważne, aby budować odpowiednią świadomość wśród przedstawicieli biznesu i pokazywać, że wykorzystanie danych (również zagranicznych) w odmiennych sytuacjach i do projektów z różnych branż, nie wpływa na zmniejszenie konkurencyjności przedsiębiorstwa. Jest to szczególnie istotne w perspektywie rozwoju Internetu Rzeczy, który generuje ogromną ilość danych, nie zawsze odpowiednio spożytkowanych przez samych producentów. Oczywiście to zawsze właściciel danych decyduje komu i na jakich warunkach udostępnia informacje.

Z drugiej strony Komisja dostrzega duże zainteresowanie biznesu rozwojem systemów upraszczających wymianę danych, opracowaniem zalecanych warunków umowy współpracy na danych, a także zapewnieniem ram prawnych ze strony Unii Europejskiej. Żeby wesprzeć biznes, Komisja opracowała kluczowe zasady, które powinny być wzięte pod uwagę przy udostępnianiu niepersonalnych danych:

• przejrzystość;
• wspólnie tworzona wartość;
• szacunek dla interesów innych firm;
• ochrona konkurencji;
• zminimalizowanie blokowania danych.

Komisja udziela również wsparcia finansowego dla przedsiębiorstw budujących platformy wymiany danych i centra innowacji w ramach programu Horyzont 2020.

Wymiana danych między sektorem prywatnym a publicznym

Dostęp do baz danych przedsiębiorstw jest coraz częściej uzyskiwany przez instytucje publiczne, co może się przyczyniać do ulepszania usług publicznych i służyć szeroko pojętemu interesowi społecznemu. Przeciwdziałanie epidemii, planowanie urbanistyczne, ulepszanie bezpieczeństwa drogowego, ochrona środowiska czy ochrona konsumentów – to niektóre przykłady wykorzystania danych dla korzyści wszystkich obywateli. Również opracowywanie oficjalnych statystyk i prowadzenie analiz demograficznych mogłoby odbywać się znacznie mniejszym kosztem, gdyby możliwa była wymiana danych między sektorem prywatnym i publicznym. Żeby wesprzeć współpracę międzysektorową w obszarze danych, Komisja opracowała kluczowe zasady, które powinny być wzięte pod uwagę:

• odpowiednie uzasadnienie wykorzystania danych do celów publicznych;
• określenie celu wykorzystania danych;
• ochrona interesów przedsiębiorstw;
• ustalenie preferencyjnych warunków współpracy dla sektora publicznego;
• świadomość ograniczeń związanych z wykorzystaniem danych z sektora prywatnego;
• przejrzystość i jawność w celu rozpowszechniania dobrych praktyk.

---