Dnia 19 maja 2023 do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o ochronie małoletnich przed dostępem do treści nieodpowiednich w internecie (druk nr 3282). Celem ustawy jest ułatwienie rodzicom kontroli nad dostępem ich dzieci do treści zawartych w internecie.
6 października 2022 roku odbyła się konferencja, podczas której przedstawiono projekt omawianej ustawy. Na tym samym wydarzeniu zaprezentowany został raport NASK „Nastolatki wobec pornografii cyfrowej”. W raporcie tym wskazano, że większość dzieci i młodzieży łatwo odnajduje w sieci treści o charakterze pornograficznym. Według przeprowadzonych na rzecz publikacji badań, niemal co czwarty nastolatek deklaruje codzienną praktykę oglądania filmów lub zdjęć pornograficznych. Z kolei średnia wieku w jakim dzieci po raz pierwszy mają do czynienia z treściami pornograficznymi wynosi zaledwie 11-12 lat. Badanie wykazało, że blisko 60% młodych ludzi twierdzi, że nie są w tym zakresie w żaden sposób kontrolowani przez rodziców.
Cele projektu
Zgodnie z założeniem projektodawcy, nowe przepisy mają służyć realizacji kilku następujących zadań:
- ochrona małoletnich przed dostępem do treści, które mogą być dla nich nieodpowiednie;
- zwiększenie świadomości rodziców, opiekunów oraz małoletnich dotyczących zagrożeń i sposobów ochrony przed nieodpowiednimi treściami w internecie;
- wprowadzenie środków technicznych i narzędzi, które mają za zadanie ułatwić kontrolę rodzicielską nad dostępem do zasobów online oraz umożliwić blokowanie nieodpowiednich treści.
Treści pornograficzne
W pierwszym projekcie ustawy zabrakło wyjaśnienia, jakie treści właściwie mają być ograniczane. Zwróciły na to uwagę podmioty opiniujące dokument. W odpowiedzi projektodawca dodał definicję „treści pornograficznych”, która brzmi następująco:
treści pornograficzne – wszelkie treści ukazujące rzeczywiste lub symulowane zachowania o charakterze seksualnym, w tym prezentujące różne formy kontaktów seksualnych oraz przedstawiające organy płciowe w funkcjach seksualnych.
Uprawnienia korzystającego z internetu
Zgodnie z projektem ustawy, abonent w każdej chwili ma możliwość wystąpienia do dostawcy usługi dostępu do sieci internet o bezpłatne zablokowanie dostępu do stron zawierających treści pornograficzne (art. 3). Ustawa będzie szczegółowo określać, jakie informacje musi zawierać to żądanie. Pozwoli również na rezygnację z tej usługi w dowolnym momencie.
Obowiązki nałożone na dostawcę usług dostępu do internetu
- umożliwienie abonentowi skorzystania z zablokowania dostępu do stron zawierających treści pornograficzne. Po otrzymaniu żądania ze strony abonenta, w ciągu jednego dnia roboczego dostawca ma obowiązek zablokować abonentowi dostęp do treści pornograficznych (art. 4);
- udostępnienie na swojej stronie internetowej informacji o możliwości oraz sposobie skorzystania z usługi zablokowania stron zawierających nieodpowiednie treści (art. 7);
- przekazanie Ministrowi Cyfryzacji corocznego raportu wykazującego stosowane środki techniczne w celu ograniczenia dostępu do treści pornograficznych oraz sposobów identyfikacji nieodpowiednich treści w internecie. Dodatkowo dostawca ma obowiązek przygotowania raportu przedstawiającego procent abonentów korzystających z możliwości zablokowania dostępu do określonych stron internetowych (art. 9). Warto zauważyć, że raport ma przedstawiać jedynie liczby, a nie dane osobowe odbiorców usług.
Publiczne sieci telekomunikacyjne
Przedsiębiorcy, którzy umożliwiają korzystanie z publicznej sieci telekomunikacyjnej za pośrednictwem lokalnej sieci radiowej, mają obowiązek ograniczenia użytkownikom poniżej 18 roku życia dostępu do stron internetowych, na których występują treści pornograficzne. Wyjątkiem są sytuacje, gdy nie jest to możliwe ze względów technicznych.
Rola Ministra Cyfryzacji
Ustawa zobowiązuje Ministra Cyfryzacji oraz Ministra Rodziny i Polityki Społecznej do prowadzenia działań informacyjno-edukacyjnych w celu zwiększenia świadomości społecznej i wiedzy na temat występujących w sieci zagrożeń, związanych z treściami pornograficznymi oraz możliwością ograniczenia dostępu do tych treści (art. 8).
Minister otrzymuje również nowe uprawnienie do przeprowadzania kontroli i postępowania pokontrolnego, aby zweryfikować, czy dany dostawca przestrzega przepisów zawartych w ustawie. Kontrola wszczynana jest z urzędu.
Jeśli w wyniku przeprowadzonej kontroli ujawnione zostaną nieprawidłowości, minister może nałożyć karę pieniężna lub wydać zalecenia pokontrolne wzywające do usunięcia nieprawidłowości lub udzielenia wyjaśnień – minister wskazuje również termin na wykonanie powyższej dyspozycji, który nie może być dłuższy niż 30 dni. Jeśli nieprawidłowości nie zostaną usunięte w wyznaczonym terminie minister nakazuje ich usunięcie w drodze decyzji administracyjnej. Decyzja może:
- precyzować działania, które powinny być podjęte przez dostawcę usługi dostępu do internetu lub przedsiębiorcę;
- określać czas na usunięcie nieprawidłowości;
- nakładać karę pieniężną.
Kara pieniężna
Kara nakładana jest przez ministra w drodze decyzji administracyjnej i wynosi 1% przychodu ukaranego osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym. Kara jednak nie może przekroczyć 1 000 000 zł. Jeśli ukarany w poprzedni roku kalendarzowym nie osiągnął przychodu lub przychód nie przekroczył 500 000 zł, kara nie może być wyższa niż 15 000 zł.
Wyegzekwowane kary pieniężne zostaną przekazane na rzecz Funduszu Szerokopasmowego – inicjatywy mającej na celu finansowe wsparcie rozwoju i dostępności szybkich sieci telekomunikacyjnych[i].
Kontrowersje wokół projektu
Przed złożeniem projektu w Sejmie, dokument został poddany konsultacjom publicznym. Wśród zgłoszonych uwag, które nie zostały uwzględnione, pojawiło się kilka bardzo istotnych.
| UWAGA | STANOWISKO PROJEKTODAWCY |
| Projekt ustawy przewiduje nakazanie wprowadzenia przez dostawców usługi dostępu do internetu darmowej możliwości blokowania stron zawierających treści pornograficzne. Jednak techniczne stworzenie takiej usługi generowałoby koszt, który musiałby pokryć właśnie dostawca. | W odpowiedzi projektodawca zwraca uwagę na fakt, iż usługa powinna być świadczona w podstawowym zakresie oraz dostosowana do technicznych możliwości danego dostawcy usługi dostępu do internetu. Nie wyklucza to wprowadzenia przez dostawców odpłatnej rozszerzonej wersji usługi. Promowanie ochrony małoletnich przed treściami pornograficznymi może też zwiększyć zaufanie społeczności do przedsiębiorców świadczących usługę dostępu do internetu i dzięki temu wpłynąć na wzrost liczby klientów. Dodatkowo przewidziana jest zmiana ustawy o podatkach dochodowych od osób prawnych i fizycznych w celu umożliwienia przedsiębiorcom jednorazowego odliczenia od kwoty podatku wydatków poniesionych na wdrożenie funkcjonalności potrzebnych do realizacji usługi. |
| Na rynku istnieją już darmowe rozwiązania, takie jak aplikacje umożliwiające rodzicielskie filtrowanie treści i powinno się je promować. | Projektodawca zgadza się z tym stanowiskiem, jednak stwierdza, że przepisy ustawy mają uzupełniać istniejące rozwiązania, a nie z nimi kolidować. |
| Projekt nie przewiduje nałożenia żadnych obowiązków na dystrybutorów treści pornograficznych, którzy w największym stopniu są odpowiedzialni za rozprzestrzenianie tych treści. | Celem tej ustawy jest ochrona dzieci i młodzieży przed nieodpowiednimi dla nich treściami, a nie ogólna walka z pornografią w sieci. |
Szereg uwag do projektu przedstawiły we wspólnym stanowisku przedstawiciele dostawców usług internetowych. Wyrażają oni swoje zaniepokojenie planowanymi zmianami, wskazując, że są one pod względem nakładanych obowiązków nieuzasadnione i niesprawiedliwe. W ich ocenie, projektowane przepisy naruszają również prawo Unii Europejskiej, w tym zapisy dyrektywy o handlu elektronicznym dotyczące nienakładania na dostawców usług obowiązków w zakresie nadzorowania informacji, które przekazują lub przechowują oraz obowiązku aktywnego poszukiwania faktów i okoliczności wskazujących na bezprawną działalność (art. 15 ust. 1 tej dyrektywy).
Projektodawca w uzasadnieniu zwraca uwagę na bardzo łatwą dostępność do treści pornograficznych w sieci. Ze względu na wzrastający brak nadzoru rodziców nad korzystaniem z zasobów internetu przez dzieci i młodzież, często to właśnie najmłodsi stają się odbiorcą nieodpowiednich treści. Badania pokazują, że duża ekspozycja na pornografię w młodym wieku może mieć wpływ na zdrowie psychiczne małoletnich, powodować np. uzależnienie od pornografii. Dodatkowo, tego typu treści przedstawiają niewłaściwy obraz seksualności, ról partnerów w związku oraz ich funkcjonowania.. To z kolei może przyczynić się do niewykształcenia umiejętności budowania zdrowych relacji partnerskich w dorosłości[ii].
Minister Cyfryzacji opracowując projekt ustawy wychodzi naprzeciw wyżej opisanemu problemowi i wprowadza rozwiązania, które pomogą w zwiększeniu kontroli rodziców nad dostępem młodzieży do treści pornograficznych.
Podsumowanie
- Ustawa nakłada na dostawców usługi internetu: wprowadzenie możliwości nieodpłatnego blokowania dostępu do stron zawierających treści pornograficzne; informowanie o tej możliwości oraz opracowywanie rocznego raportu informującego o ilości abonentów korzystających z opcji blokowania stron z nieodpowiednimi dla małoletnich treściami.
- Możliwość blokowania stron zawierających treści pornograficznych ma charakter dobrowolny – to abonent decyduje czy chce skorzystać z tej usługi czy nie.
- Ustawa nakłada na przedsiębiorców udostępniających publicznie sieci Wi-Fi obowiązek ograniczania dostępu do stron zawierających treści pornograficzne. Wyjątki: udostępniana sieć Wi-Fi jest główną działalnością przedsiębiorstwa; pełnoletność korzystającego z Wi-Fi została zweryfikowana, brak możliwości blokowania stron ze względów technicznych.
- Ustawa zobowiązuje Ministra Cyfryzacji i Ministra Rodziny i Polityki Społecznej do prowadzenia działań informacyjno-edukacyjnych w zakresie ograniczenia dostępu do treści pornograficznych przez osoby małoletnie oraz działania w celu rozprzestrzeniania wiedzy o możliwościach blokowania stron.
- Ustawa upoważnia ministra lub osobę posiadającą wiedzę specjalistyczną upoważnioną przez ministra do prowadzenia kontroli i postepowania pokontrolnego w celu weryfikacji przestrzegania przepisów ustawy. Jeśli kontrolowany podmiot nie wypełnia przepisów ustawy, może zostać na niego nałożona kara pieniężna.
[i] Ustawa z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 733 z późn. zm)
[ii] Podsumowanie literatury i badań naukowych wskazujących na negatywne konsekwencje korzystania z pornografii w kontekście ochrony dzieci i młodzieży, Stowarzyszenie Twoja Sprawa, 2019