19 lutego KE opublikowała Europejską strategię danych (ang. European Data Strategy). Strategia zakłada budowę jednolitego rynku danych, oraz wspólnych, europejskich przestrzeni danych w kluczowych sektorach. Dokument postuluje także wprowadzenie jasnych i przejrzystych reguł, które umożliwią swobodny przepływ i wymianę danych z poszanowaniem europejskich praw i wartości. Europejska strategia danych jest spójna z opublikowaną równolegle Strategią Cyfrową UE pt. „Shaping Europe’s digital future” i Białą Księgą w sprawie Sztucznej Inteligencji.

Gospodarka oparta na danych szansą dla Europy

Zdaniem KE dane są siłą napędową rozwoju gospodarczego: przyczyniają się do wzrostu wydajności i efektywnego gospodarowania zasobami we wszystkich sektorach gospodarki, są niezbędnym zasobem dla nowoczesnych technologii (np. sztucznej inteligencji), a także źródłem informacji dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) w zakresie opracowywania produktów i usług. Dodatkowo dane mogą wspomóc w stawianiu czoła wyzwaniom społecznym, klimatycznym i środowiskowym. Przyczyniają się do budowy zdrowszych, zamożniejszych i bardziej zrównoważonych społeczeństw, a także osiągnięcia celów europejskiego Zielonego Ładu.

KE podkreśla potencjał danych, które, w przeciwieństwie do większości zasobów ekonomicznych, mogą być replikowane i używane wielokrotnie przy zerowym koszcie. Ilość wytwarzanych danych nieustannie rośnie (z 33 zettabajtów w 2018r. do 175 zettabajtów w 2025r.). Obecnie 80% przetwarzają największe międzynarodowe korporacje i centra danych, a jedynie 20% urządzenia końcowe z dostępem do internetu (samochody, wyposażenie domowe, roboty przemysłowe itp.). KE przewiduje, że do 2025r. trend ten odwróci się. Wzrośnie ilość danych wytwarzanych przez przemysł, sektor publiczny i urządzenia IoT. Są to obszary, w których UE aktywnie się rozwija, a więc KE spodziewa się wzrostu ilości danych rodzimych i szansy dla europejskiej gospodarki, w szczególności MŚP. Kolejnych szans KE upatruje w technologiach chmurowych, aplikacjach bezpieczeństwa teleinformatycznego, czy komputerach kwantowych. Zdaniem KE rozwój tych technologii w Europie stanowi ogromny potencjał, zwiększa jej suwerenność cyfrową i może przesądzić o sukcesie, a nawet pozycji lidera UE, na rynku międzynarodowym.

KE zauważa szereg przeszkód na drodze do budowy wspólnej gospodarki opartej na danych. Należą do nich:

• brak jednolitych zasad i spójnych standardów zarządzania danymi;
• mała ilość danych wytwarzanych w Europie (wciąż niewystarczająca dla innowacji i rozwoju nowoczesnych technologii m.in. sztucznej inteligencji);
• nierównowaga w dostępie do danych pomiędzy dużymi korporacjami a MŚP;
• brak kompetencji i niedobór specjalistów z obszaru nowoczesnych technologii;
• niewystarczający rozwój europejskiej infrastruktury i technologii, a tym samym konieczność korzystania z dostawców zewnętrznych;
• konieczność wypracowania nowych rozwiązań z zakresu cyberbezpieczeństwa.

Strategiczna wizja KE

W odpowiedzi na zdiagnozowane problemy i szanse wynikające z rozwoju gospodarki opartej na danych, 19 lutego 2020r. KE opublikowała Europejską strategię danych, która przedstawia 5-letni plan działania. Wizja opisana w strategii stawia w centrum człowieka, poszanowanie praw podstawowych i wartości europejskich. KE jest przekonana, że rozwój europejskiej gospodarki opartej na danych będzie korzystny zarówno dla obywateli,  jak sektora publicznego i prywatnego. Do 2030r. KE planuje stworzyć atrakcyjne warunki regulacyjne, które pozwolą znacząco zwiększyć potencjał leżący w danych. Celem jest budowa jednolitej europejskiej przestrzeni danych – wspólnego, otwartego rynku danych, opartego na jasnych zasadach:

• Swobodny przepływ danych w ramach UE i poza UE, także pomiędzy sektorami.
• Pełne poszanowanie dla europejskich praw, zasad i wartości, w szczególności ochrona danych osobowych, ochrona konsumentów, prawo konkurencji.
• Uczciwe zasady dostępu do danych i godne zaufania mechanizmy zarządzania danymi.

Europejska przestrzeń danych ma zapewniać bezpieczne przetwarzanie danych osobowych i nieosobowych, łatwy dostęp dla firm, a także realizować założenie minimalizacji śladu węglowego i wpływu na środowisko.

Strategia – 4 filary

Europejska strategia danych opiera się na 4 filarach:

I Filar – Zarządzanie danymi

1. Stworzenie wspólnych przestrzeni danych w kluczowych sektorach i ram zarządzania tymi danymi.W 4 kwartale 2020r KE przygotuje:

• standardy gromadzenia danych,
• jasne zasady określające jakie dane mogą być użyte przez kogo,
• ułatwienie obywatelom dzielenie się generowanymi przez nich danymi.

2. Wdrożenie aktu o wysokiej jakości danych (ang. Act on high-value data sets) w 1 kwartale 2021r. Akt ma przyczynić się do generowania i dzielenia się lepszej jakości danymi przez sektor publiczny. Dane będą bezpłatne, udostępniane w formatach czytelnych dla maszyn, poprzez standardowy interfejs API.

KE deklaruje również wsparcie PCz w terminowym wdrożeniu dyrektywy w sprawie Otwartych danych do 17 lipca 2021r.

3. KE dokona przeglądu potrzeb legislacyjnych dla europejskiej gospodarki opartej na danych, w szczególności rozwiązań sprzyjających wymianie danych między sektorami. Wybrane rozwiązania zostaną wdrożone w ramach Data Act w 2021r.

4. KE oceni jakie środki są konieczne do stworzenia dużych zbiorów danych (ang. data pools) wykorzystywanych do uczenia maszynowego.

5. KE pochyli się nad prawnymi problemami w obszarze przetwarzania danych, np. różnice w jurysdykcji UE – państwa trzecie, czy zgodność z europejskim prawem konkurencji. KE podkreśla, że wszystkie firmy które świadczą usługi na terenie UE muszą przestrzegać obowiązującego prawa.

7. KE rozważy wprowadzenie środków, które usprawnią przetwarzanie danych w sektorach, ale również międzysektorowo i międzynarodowo (także w czasie rzeczywistym). W tym celu KE zidentyfikuje bariery, które obecnie są przeszkodą na drodze do jednolitego rynku danych.

8. KE z pomocą Obserwatorium Gospodarki Platform Internetowych (ang. Observatory of the Online Platforms[1]) zanalizuje sposób gromadzenia i dzielenia się danymi przez duże korporacje technologiczne, w tym platformy internetowe. Regulacja w  tym obszarze będzie wdrożona w ramach pakietu Digital Services Act w 4 kwartale 2020r.

II Filar – Rozwój gospodarki opartej na danych

1. W latach 2021-2027 KE zaangażuje środki w budowę europejskich przestrzeni danych i wspólnej infrastruktury chmurowej (ang. High Impact Project on European data spaces and federated cloud infrastructures) W ramach projektu zaplanowano wspólne inwestycje KE i PCz na poziomie 4-6 miliardów euro, przeznaczone na rozwój komputerów kwantowych, bezpieczeństwa teleinformatycznego, procesorów małej mocy i sieci 6G.

Projekt jest częścią szerszych planów inwestycyjnych UE, uwzględnionych m.in. w ramach strategii przemysłu zaprezentowanej w marcu 2020r.

2. KE zamierza utworzyć ogólnounijne, wspólne przestrzenie danych w sektorach strategicznych. A także narzędzia i platformy do udostępniania tych danych, ramy zarządzania i procesy standaryzacji służące poprawie jakości, dostępności i interoperacyjności.

3. W celu zniesienia fragmentaryzacji usług chmurowych i inicjatyw wymiany danych w różnych PCz, KE w 3 kwartale 2020r. rozpocznie podpisywanie z PCz Porozumienia (Memorandum of Understanding – MoU) w sprawie utworzenia wspólnej infrastruktury chmurowej.

4.  W 2 kwartale 2022r. KE stworzy Kodeks postępowania dla usług chmurowych (ang. cloud rulebook). Kodeks ma być kompendium istniejących zasad dotyczących bezpieczeństwa, efektywności energetycznej, jakości usług, ochrony danych itp.

5. KE zamierza pracować nad wspólnym europejskim standardem zamówień publicznych dla usług wykorzystujących dane.

6. KE deklaruje utworzenie rynku usług chmurowych, który ułatwi współpracę dostawcom i odbiorcom usług z obszaru UE, zarówno z sektora publicznego jak i prywatnego.

III Filar – Decyzyjność obywateli, kompetencje i wsparcie MŚP

1. KE uważa, że należy dać większą decyzyjność obywatelom w odniesieniu do ich danych osobowych, ale również nieosobowych (np. generowanych przez domowe urządzenia IoT). Strategia mówi o utworzeniu osobistych przestrzeni danych (ang. ‘personal data spaces’), w których obywatele będą mogli kontrolować swoje dane, a także udzielać zgody na ich wykorzystanie (zgodnie z art. 20 RODO[2]).

2. KE przeznaczy fundusze na niwelowanie niedoboru specjalistów z obszaru nowoczesnych technologii, w tym analityków dużych zbiorów danych. Program Digital Europe zakłada zwiększenie puli talentów w Europie o 250 000 osób, z naciskiem na wzrost udziału kobiet. Do 2025r. KE planuje zmniejszyć o połowę liczbę wakatów na rynku pracy, która obecnie oscyluje na poziomie 1 miliona. Podejmie również działania na rzecz rozwoju podstawowych kompetencji cyfrowych obywateli UE[3] i wzrostu wykorzystania w nauczaniu nowoczesnych technologii opartych na danych (nowy Plan Edukacji Cyfrowej – ang. Digital Education Action Plan).

3. KE zapowiada stworzenie europejskiej strategii rozwoju MŚP, która ma zawierać program wsparcia dla rozwoju innowacji i wykorzystywania danych w działalności MŚP i start-upów.

IV Filar – Wspólne europejskie przestrzenie danych

1. KE będzie promować powstawanie wspólnych europejskich przestrzeni danych w strategicznych sektorach gospodarki, wraz z narzędziami i infrastrukturą umożlwiającą gromadzenie, wykorzystywanie, a także dzielenie się danymi w ramach sektorów. Przestrzenie zostaną zaprojektowane w pełnej zgodności z europejskimi zasadami ochrony danych i najwyższymi standardami bezpieczeństwa teleinformatycznego.

KE zapowiada utworzenie 9 przestrzeni:

• Wspólnej europejskiej przestrzeni danych dla przemysłu (ang. A Common European industrial (manufacturing) data space)
• Wspólnej europejskiej przestrzeni danych dla Zielonego Ładu (ang. A Common European Green Deal data space)
• Wspólnej europejskiej przestrzeni danych dla mobilności (ang. A Common European mobility data space)
• Wspólnej europejskiej przestrzeni danych dla zdrowia (ang. A Common European health data space)
• Wspólnej europejskiej przestrzeni danych dla finansów (ang. A Common European financial data space)
• Wspólnej europejskiej przestrzeni danych dla energii (ang. A Common European energy data space)
• Wspólnej europejskiej przestrzeni danych dla rolnictwa (ang. A Common European agriculture data space)
• Wspólnej europejskiej przestrzeni danych dla administracji publicznej (ang. Common European data spaces for public administration)
• Wspólnej europejskiej przestrzeni danych dla umiejętności (ang. A Common European skills data space)

2. KE stworzy narzędzie pomiaru przepływu danych (ang. European analytical framework for measuring data flows) w 4 kwartale 2021. Narzędzie pozwoli zanalizować aktualne kierunki przepływu i na tej podstawie zidentyfikować istniejące bariery, a także potrzeby regulacyjne.

3. Przestrzenie danych będą otwarte dla instytucji z państw trzecich z zachowaniem europejskiego prawa i wartości. KE deklaruje aktywne promowanie europejskich standardów gromadzenia i przetwarzania danych na arenie międzynarodowej, a także wsparcie we wdrożeniu analogicznych rozwiązań w innych rejonach świata (np. w afrykańskiej gospodarce opartej na danych).

Podsumowanie i kalendarium kluczowych działań:

• 19 lutego 2020r. KE opublikowała Europejską strategię danych (ang. European Data Strategy), która jest spójna z opublikowaną równolegle Strategią Cyfrową UE i Białą Księgą w sprawie Sztucznej Inteligencji.
• Strategia zapowiada powstanie jednolitej europejskiej przestrzeni danych – wspólnego, otwartego rynku danych, opartego na jasnych zasadach:
  • Swobodny przepływ danych w ramach i poza UE, także pomiędzy sektorami.
  • Pełne poszanowanie dla europejskich praw, zasad i wartości, w szczególności ochrona danych osobowych, ochrona konsumentów, prawo konkurencji.
  • Uczciwe zasady dostępu do danych i godne zaufania mechanizmy zarządzania danymi.
• Kluczowym założeniem Europejskiej strategii danych jest działanie dla dobra obywateli – z poszanowaniem praw podstawowych, europejskich praw i wartości.
• Strategia opiera się na 4 filarach:
  • I Filar – Zarządzanie danymi
  • II Filar – Rozwój gospodarki opartej na danych
  • III Filar – Decyzyjność obywateli, kompetencje i wsparcie MŚP
  • IV Filar – Wspólne europejskie przestrzenie danych

KALENDARIUM KLUCZOWYCH DZIAŁAŃ:

---

[1] https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/eu-observatory-online-platform-economy

[2] RODO Art.20 pkt1.: Osoba, której dane dotyczą, ma prawo otrzymać w ustrukturyzowanym, powszechnie używanym formacie nadającym się do odczytu maszynowego dane osobowe jej dotyczące, które dostarczyła administratorowi, oraz ma prawo przesłać te dane osobowe innemu administratorowi bez przeszkód ze strony administratora, któremu dostarczono te dane osobowe.

[3] Obecnie 57% obywateli UE posiada podstawowe kompetencje cyfrowe. KE planuje zwiększyć tą statystykę do 65% w 2025r.