15 grudnia Parlament Europejski, Rada i Komisja Europejska podpisały wspólną deklarację praw i zasad cyfrowych w cyfrowej dekadzie. Ma ona na celu dostarczenie wskazówek decydentom politycznym podczas realizowania ich wizji transformacji cyfrowej oraz służyć jako punkt odniesienia dla przedsiębiorstw przy wdrażaniu nowych technologii.

Deklaracja została przedstawiona przez Komisję Europejską na początku tego roku, w następstwie komunikatu „Cyfrowy kompas 2030”. Wyznacza on cztery główne kierunki rozwoju UE w zakresie cyfryzacji, tj. rozwój umiejętności cyfrowych, cyfrowa transformacja biznesu, bezpieczna i zrównoważona infrastruktura cyfrowa oraz digitalizacja usług publicznych.

Deklaracja praw i zasad cyfrowych w cyfrowej dekadzie jest również odpowiedzią na wielokrotne wezwania Parlamentu Europejskiego o ustanowienie zasad etycznych, które będą kierować podejściem UE do transformacji cyfrowej, a także o zapewnienie pełnej zgodności z prawami podstawowymi. Dokument zgodny jest z ukierunkowaną na człowieka unijną wizją transformacji cyfrowej, która wzmacnia pozycję jednostek i wspiera innowacyjne przedsiębiorstwa.

W deklaracji przedstawiono wspólne zamiary i zobowiązania polityczne oraz przypomniano najważniejsze prawa w kontekście transformacji cyfrowej. Wskazano również na główne cele jej przyjęcia:

U podstaw przyjętej deklaracji leży zwłaszcza pierwotne prawo UE, w szczególności Traktat o Unii Europejskiej, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Karta praw podstawowych Unii Europejskiej oraz prawo wtórne i orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Deklaracja opiera się również na Europejskim filarze praw socjalnych i uzupełnia ten filar. Ma ona charakter deklaratoryjny i jako taka nie wpływa na treść przepisów prawnych ani na ich stosowanie.

W dokumencie przyjęto sześć głównych założeń, które mają na celu wspieranie transformacji cyfrowej w Unii Europejskiej. Są to:

Ukierunkowanie transformacji cyfrowej na człowieka

W deklaracji uznano, że technologia powinna służyć i przynosić korzyści wszystkim ludziom mieszkającym w UE oraz umożliwiać im w pełni bezpieczną realizację ich aspiracji przy jednoczesnym poszanowaniu ich praw podstawowych. Dlatego też przyjęto cztery główne działania w tym zakresie:

• wzmocnienie ram demokratycznych na rzecz transformacji cyfrowej,
• wprowadzenie niezbędnych środków, aby zapewnić poszanowanie w internecie oraz poza internetem uznanych w prawie UE wartości Unii i praw jednostek,
• wspieranie i zapewnianie odpowiedzialnych i starannych działań wszystkich podmiotów w środowisku cyfrowym,
• aktywne promowanie tej wizji transformacji cyfrowej.

Solidarność i włączenie społeczne

Transformacja cyfrowa powinna sprzyjać sprawiedliwemu i integracyjnemu społeczeństwu oraz sprawiedliwej i inkluzywnej gospodarce w UE. W deklaracji wymieniono cztery obszary, na które UE będzie zwracać szczególną uwagę w nadchodzących latach, w zakresie transformacji cyfrowej. Należą do nich:

Swoboda wyboru

W tej części deklaracji autorzy skupiają się na dwóch głównych kwestiach: interakcjach z algorytmami i systemami sztucznej inteligencji oraz sprawiedliwym środowisku cyfrowym.

Udział w cyfrowej przestrzeni publicznej

Autorzy wskazują, że każdy powinien mieć dostęp do wiarygodnego, zróżnicowanego i wielojęzycznego środowiska cyfrowego. Przyczynia się to do pluralistycznej debaty publicznej i skutecznego uczestniczenia w demokracji w sposób niedyskryminacyjny. W związku z tym UE zobowiązuje się w tym zakresie do:

• ochrony wszystkich praw podstawowych w internecie, w szczególności wolności wypowiedzi i swobodnego dostępu do informacji, w tym wolności i pluralizmu mediów;
• wspierania rozwoju i optymalnego wykorzystania technologii cyfrowych, aby stymulować aktywność obywatelską i demokratyczne uczestnictwo;
• wprowadzenia proporcjonalnych środków mających na celu zwalczanie wszelkich nielegalnych treści, przy pełnym poszanowaniu praw podstawowych oraz bez ustanawiania jakichkolwiek ogólnych obowiązków w zakresie monitorowania i bez cenzury;
• stworzenia środowiska cyfrowego, w którym ludzie są chronieni przed dezinformacją i manipulowaniem informacjami oraz innymi szkodliwymi treściami;
• wspierania faktycznego dostępu do treści cyfrowych odzwierciedlających różnorodność kulturową i językową w UE;
• umożliwienia osobom fizycznym dokonywania swobodnych i konkretnych wyborów oraz ograniczenia wykorzystywania słabych punktów i uprzedzeń, zwłaszcza poprzez targetowanie reklam.

Bezpieczeństwo, ochrona i wzmocnienie pozycji

W tym obszarze wymienia się trzy główne kwestie, które znalazły się pod szczególną opieką UE:

Chronione, bezpieczne i pewne środowisko cyfrowe

Autorzy deklaracji podkreślają, że każdy powinien mieć dostęp do technologii, produktów i usług cyfrowych, które z założenia są bezpieczne i chronione oraz strzegą prywatności, aby zapewnić wysoki poziom poufności, integralności, dostępności i autentyczności przetwarzanych informacji. Dlatego też zobowiązują się do:

• dopilnowania, by na jednolitym rynku cyfrowym oferowane były wyłącznie produkty bezpieczne i zgodne z prawodawstwem UE,
• ochrony interesów ludności, przedsiębiorstw i instytucji publicznych przed ryzykami w cyberprzestrzeni i cyberprzestępczością, w tym przed naruszeniami ochrony danych i kradzieżą tożsamości lub manipulowaniem tożsamością,
• przeciwdziałania dążeniu do osłabienia w UE bezpieczeństwa w internecie i integralności środowiska cyfrowego oraz przeciwdziałania propagowaniu przemocy i nienawiści za pomocą środków cyfrowych.

Prywatność i indywidualna kontrola danych

W tym zakresie w deklaracji zaproponowano następujące działania, które podejmować ma UE:

• zapewnienie każdemu skutecznej kontroli nad danymi osobowymi i nieosobowymi zgodnie z unijnymi przepisami o ochronie danych i odpowiednimi przepisami UE;
• zapewnienie osobom fizycznym możliwości łatwego przenoszenia danych osobowych i nieosobowych między różnymi usługami cyfrowymi;
• ochrony komunikacji przed nieuprawnionym dostępem stron trzecich;
• zakazywania niezgodnej z prawem identyfikacji, a także bezprawnego przechowywania rejestrów aktywności.

Ochrona dzieci i młodzieży w środowisku cyfrowym

W deklaracji zauważono, że dzieci i młodzież powinny mieć możliwość dokonywania bezpiecznych i świadomych wyborów oraz wyrażania swojej kreatywności w środowisku cyfrowym. W związku z tym autorzy deklarują, że UE będzie:

• zapewniać wszystkim dzieciom i młodzieży możliwości zdobycia niezbędnych umiejętności i kompetencji, by mogły aktywnie i bezpiecznie poruszać się w środowisku cyfrowym i angażować się w nie oraz dokonywać świadomych wyborów;
• propagować pozytywne doświadczenia dzieci i młodzieży w dostosowanym do wieku i bezpiecznym środowisku cyfrowym;
• chronić wszystkie dzieci i młodzież przed szkodliwymi i nielegalnymi treściami, wykorzystywaniem, manipulacją i nadużyciami w internecie;
• chronić wszystkie dzieci i młodzież przed nielegalnym śledzeniem, profilowaniem i targetowaniem, w szczególności w celach komercyjnych;
• angażować dzieci i młodzież w opracowywanie polityk cyfrowych, które ich dotyczą.

Zrównoważony rozwój

Ostatnim z obszarów, które zostały wymienione w deklaracji praw i zasad cyfrowych w cyfrowej dekadzie, jest zrównoważony rozwój. W kontekście transformacji cyfrowej UE zaznacza, że wszelkie produkty i usługi cyfrowe należy projektować, produkować, wykorzystywać, naprawiać, poddawać recyklingowi i usuwać w sposób łagodzący ich negatywny wpływ na środowisko i na społeczeństwo oraz niedopuszczający do przedwczesnej utraty przydatności.

Dlatego też UE zobowiązuje się do:

Podsumowanie

• Przyjęta przez PE, KE i Radę wspólna deklaracja praw i zasad cyfrowych ma na celu dostarczenie wskazówek decydentom politycznym podczas realizowania ich wizji transformacji cyfrowej oraz służyć jako punkt odniesienia dla przedsiębiorstw przy wdrażaniu nowych technologii.
• W deklaracji przedstawiono wspólne zamiary i zobowiązania polityczne w zakresie transformacji cyfrowej.
• Dokument zawiera sześć głównych obszarów w zakresie cyfryzacji, w których UE starać się będzie wspierać państwa. Są to: kierunkowanie transformacji cyfrowej na człowieka, solidarność i włączenie społeczne, swoboda wyboru, udział w cyfrowej przestrzeni publicznej, bezpieczeństwo, ochrona i wzmocnienie pozycji oraz zrównoważony rozwój.
• Deklaracja nie wpływa na treść przepisów prawnych ani na ich stosowanie.