2 lutego 2025 r. rozpoczął się okres obowiązywania pierwszego zestawu przepisów Aktu o AI (Rozporządzenia UE 2024/1689). Od tego dnia zastosowanie mają rozdział I, zawierający przepisy ogólne, oraz rozdział II, w którym zakazano określonych praktyk w zakresie systemów sztucznej inteligencji. Unijny akt, jako rozporządzenie, obowiązuje w państwach członkowskich bezpośrednio, co oznacza, że nie wymaga on wdrożenia do ich porządku prawnego osobną krajową ustawą (jak ma to miejsce w przypadku dyrektyw). Mimo to, ze względu na wprowadzenie w Akcie szeregu nowych instytucji oraz obowiązków dla państw członkowskich, takich jak np. konieczność wyznaczenia organów nadzoru rynku systemów AI, kraje Unii będą musiały dokonać zmian administracyjnych i w prawie krajowym, aby spełnić te wymogi.
W tym celu w Polsce 16 października został opublikowany projekt ustawy o systemach sztucznej inteligencji (dostępny TUTAJ). Analogiczne prace trwają także w innych krajach Unii. Poniżej przedstawione zostało krótkie omówienie najważniejszych działań podjętych przez wybrane państwa w celu przygotowania się do wdrożenia wymogów Aktu o sztucznej inteligencji lub szerzej – dostosowania swojego porządku prawnego i struktur administracyjnych do zmian związanych z rozwojem technologii AI.
Austria
Powołanie Forum Polityki AI
Pod koniec 2021 r. powołano międzyresortową grupę roboczą Forum Polityki AI (AI Policy Forum) pod przewodnictwem Federalnego Urzędu Kanclerskiego (Bundeskanzleramt, BKA) i Ministerstwa ds. Klimatu, Środowiska, Energii, Mobilności, Innowacji i Technologii (Bundesministerium für Klimaschutz, Umwelt, Energie, Mobilität, Innovation und Technologie, BMK). W jego skład wchodzą przedstawiciele wszystkich 12 ministerstw. Rolą Forum jest koordynacja działań rządu federalnego w obszarze sztucznej inteligencji i kształtowanie strategii w tym zakresie.
Więcej informacji dostępnych jest TUTAJ (w jęz. niemieckim).
Ustanowienie Biura ds. Obsługi AI
W styczniu 2024 r. utworzone zostało Biuro Obsługi ds. AI (KI-Servicestelle) przy austriackim Urzędzie Regulacji ds. Radiofonii i Telekomunikacji (Rundfunk und Telekom Regulierungs -GmbH, RTR). Biuro ma służyć jako punkt kontaktowy i centrum informacji dla społeczeństwa, organizacji i przedsiębiorstw w zakresie wdrożenia Aktu o AI. Aktualnie, na jego stronie internetowej publikowane są opracowania zagadnień związanych z tą regulacją oraz informacje na temat krajowych i międzynarodowych inicjatyw dotyczących sztucznej inteligencji. W przyszłości Biuro ma stanowić zaplecze merytoryczne, wyposażone w bazę wiedzy, dla organów nadzoru rynku wyznaczonych na podstawie Aktu o AI.
Więcej informacji dostępnych jest TUTAJ (w jęz. angielskim).
Ustanowienie Rady ds. AI
W lutym 2024 r. powołana została Rada Doradcza ds. AI (Beirat für Künstliche Intelligenz, KI-Beirat), nadzorowana przez RTR. Składa się ona z 11 członków, specjalizujących się w obszarach takich jak etyka, badania naukowe, ekonomia, prawo i technologia. Zadaniem Rady jest wspieranie rządu federalnego Austrii wiedzą ekspercką w kwestiach technicznych, społecznych i etycznych związanych ze sztuczną inteligencją, a także przy ustalaniu priorytetów i działań dotyczących rozwoju tej technologii. W ramach Rady powołano także komitet, którego rolą jest doradzanie rządowi oraz Biuru ds. Obsługi AI przy wdrażaniu Aktu o AI oraz rozwijaniu strategii AI.
Więcej informacji dostępnych jest TUTAJ (w jęz. niemieckim) oraz TUTAJ (w jęz. angielskim).
Wyznaczenie organów ochrony praw podstawowych z art. 77 Aktu o AI
Austria wyznaczyła krajowe organy ochrony praw podstawowych zgodnie z art. 77 ust. 2 Aktu o AI. Kompetencje w tym zakresie zostały podzielone na kilka obszarów, takich jak ochrona danych osobowych, równe traktowanie, dzieci i młodzież, media, obserwacja wyborów, prawo pracy czy ochrona konsumentów. Dla każdego obszaru zostało wyznaczone od jednego do nawet kilkunastu organów ochrony praw podstawowych, co wynika z przydzielenia tej roli zarówno organom federalnym, jak i organom właściwym dla poszczególnych krajów związkowych.
Pełna lista austriackich organów ochrony praw podstawowych dostępna jest TUTAJ (w jęz. angielskim).
Przedstawienie Planu wdrożenia od 2024 r. dla strategii AI rządu federalnego
Na początku listopada 2024 r. przedstawiono Plan wdrożenia od 2024 r. dla strategii AI rządu federalnego (Strategie der Bundesregierung für Künstliche Intelligenz – Umsetzungsplan 2024). Sama strategia zatytułowana ,,Misja Sztuczna Inteligencja – Austria 2030 (Artificial Intelligence Mission Austria 2030, AIM AT 2030) została opublikowana przez rząd federalny w 2021 r. Plan wdrożenia od 2024 r. ma służyć podsumowaniu dotychczas podjętych działań oraz uzupełnieniu i doprecyzowaniu wskazanych w strategii celów i środków ich realizacji.
W Planie wdrożenia jako jeden z kluczowych obszarów do działania wskazano zapewnienie stosowania w Austrii Aktu o AI. Jako organ odpowiedzialny za to działanie wyznaczono Federalny Urząd Kanclerski, Sekcja VII – Cyfryzacja i E-administracja (Bundeskanzleramt, Sektion VII – Digitalisierung und E-Government). Wśród głównych założeń dla realizacji tego celu wymieniono szybkie i przyjazne wdrożenie rozporządzenia na poziomie krajowym, stworzenie klarownych ram prawnych przy możliwie najmniejszym obciążeniu biurokratycznym, wspieranie austriackiego ekosystemu AI w etycznym, zrównoważonym i innowacyjnym rozwoju i wykorzystywaniu tej technologii oraz budowanie zaufania do systemów AI wśród obywateli i organizacji.
Federalny Urząd Kanclerski będzie również odpowiadał za przeprowadzenie obowiązkowego oznaczenia wszystkich systemów AI, które są wykorzystywane w administracji federalnej. Ma to stanowić podstawę do oceny możliwości realizowania wymogów Aktu o AI w zakresie transparentności i oznaczania systemów sztucznej inteligencji stosowanych w różnych sektorach.
Ponadto, wśród założonych w Planie wdrożenia działań jako odrębny obszar wskazano przygotowanie implementacji art. 86 Aktu o AI, dotyczącego prawa do uzyskania wyjaśnień na temat procedury podejmowania decyzji na podstawie wyników systemu AI wysokiego ryzyka w indywidualnej sprawie. Zgodnie z tym przepisem osoba, której dotyczy dana decyzja i która uważa, że ma ona niepożądany wpływ na jej zdrowie, bezpieczeństwo lub prawa podstawowe, ma prawo uzyskania od podmiotu stosującego system AI jasnego i merytorycznego wyjaśnienia roli tego systemu w procedurze podejmowania decyzji oraz głównych elementów wpływających na tę decyzję. W celu ułatwienia stosowania art. 86 Aktu o AI w Austrii, Plan wdrożenia zakłada przygotowanie wytycznych dotyczących postępowania w sprawie udzielania wyjaśnień, o których mowa w przepisie, wraz z konkretnymi wskazówkami w zakresie interpretacji dla firm, instytucji publicznych, prawników, organizacji non-profit itd. oraz samych wnioskujących. Ministerstwem odpowiedzialnym za te działania jest Federalne Ministerstwo Spraw Społecznych, Zdrowia, Opieki i Ochrony Konsumentów, Sekcja III – Polityka Konsumencka i Zdrowie (Bundesministerium für Soziales, Gesundheit, Pflege und Konsumentenschutz, Sektion III – Konsumentenpolitik und Verbrauchergesundheit).
Tekst Planu wdrożenia dostępny jest TUTAJ (w jęz. niemieckim).
Powołanie Forum Interesariuszy AI
W 2024 r. powołano Forum Interesariuszy AI (AI Stakeholder Forum), które zrzesza 29 stowarzyszeń i grup podmiotów (informacja z grudnia 2024 r.). Forum ma służyć jako platforma do dialogu pomiędzy rządem federalnym a innymi podmiotami, które są zainteresowane obszarem sztucznej inteligencji, takimi jak przedsiębiorstwa, organizacje pozarządowe, stowarzyszenia itd.
Więcej informacji dostępnych jest TUTAJ (w jęz. niemieckim).
Finlandia
Powołanie grupy roboczej ds. wdrożenia Aktu o AI
W kwietniu 2024 r. Ministerstwo Pracy i Gospodarki (Työ- ja elinkeinoministeriö, TEM) powołało Grupę roboczą ds. wdrożenia Aktu o AI (EU:n tekoälyasetuksen kansallisen toimeenpanon työryhmä). Jej zadaniem jest zaplanowanie i przygotowanie działań niezbędnych do dostosowania przepisów krajowych do wymogów unijnego rozporządzenia oraz przygotowanie propozycji zmian prawnych. W skład grupy wchodzą przedstawiciele poszczególnych ministerstw.
Kadencja grupy roboczej trwa od 29 kwietnia 2024 r. do 30 czerwca 2026 r. i może zostać przedłużona, jeżeli będzie to konieczne do przygotowania dalszego wdrożenia. Zgodnie z informacją na stronie Ministerstwa Pracy i Gospodarki, na ten moment odbyło się 10 spotkań grupy.
Więcej informacji dostępnych jest TUTAJ (w jęz. fińskim).
Opublikowanie projektu ustawy o nadzorze nad niektórymi systemami AI oraz zmianie powiązanych ustaw
W październiku 2024 r. fińskie Ministerstwo Pracy i Gospodarki opublikowało rządowy projekt ustawy o nadzorze nad niektórymi systemami AI oraz zmianie powiązanych ustaw (Hallituksen esitys laiksi eräiden tekoälyjärjestelmien valvonnasta ja siihen liittyvien lakien muuttamisesta) pod numerem TEM050:00/2024. Do 4 grudnia projekt znajdował się na etapie konsultacji społecznych. Zgodnie z informacją dostępną na stronie ministerstwa, 16 kwietnia 2025 r. planowane jest przekazanie projektu do parlamentu, a do 2 sierpnia 2025 r. ma nastąpić jego uchwalenie i wejście w życie.
Głównym celem projektowanej ustawy jest wdrożenie do krajowego porządku prawnego przepisów Aktu o AI, w tym w szczególności tych dotyczących nadzoru nad rynkiem systemów AI. Funkcje krajowych organów nadzoru rynku rozdzielono pomiędzy kilka podmiotów. Są to już istniejące organy, które aktualnie sprawują nadzór nad poszczególnymi segmentami rynku – takie jak np. Agencja ds. Bezpieczeństwa i Chemikaliów (Turvallisuus- ja kemikaalivirasto, Tukes), Służba Celna (Tulli), Agencja ds. Transportu i Komunikacji (Liikenne- ja viestintävirasto, Traficom), Agencja ds. Bezpieczeństwa i Rozwoju Leków (Lääkealan turvallisuus- ja kehittämiskeskus).
Dużą część obowiązków w zakresie nadzoru nad rynkiem przypisano organowi odpowiedzialnemu za ochronę danych osobowych – Rzecznikowi Ochrony Danych Osobowych (Tietosuojavaltuutettu). Będzie on odpowiadać za nadzór nad przestrzeganiem zakazu stosowania praktyk z wykorzystaniem systemów AI, o których mowa art. 5 Aktu o AI oraz nad systemami AI wysokiego ryzyka z obszaru biometrii, kształcenia i szkolenia zawodowego, zatrudnienia, zarządzania pracownikami i dostępu do samozatrudnienia, oceny zdolności kredytowej osób fizycznych lub ustalenia ich scoringu kredytowego (z wyjątkiem systemów AI wykorzystywanych w celu wykrywania oszustw finansowych), ścigania przestępstw, zarządzania migracją, azylem i kontrolą graniczną, a także sprawowania wymiaru sprawiedliwości i procesów demokratycznych.
W zakresie środków nadzoru rynku, jakimi dysponują krajowe organy nadzoru, projekt ustawy odsyła do rozdziału 3 ustawy o nadzorze rynku (Laki eräiden tuotteiden markkinavalvonnasta, 16.12.2016/1137). Ten osobny, już uchwalony akt prawny został znowelizowany tak, aby uwzględniać wymogi wprowadzone przez unijne rozporządzenie w sprawie nadzoru rynku i zgodności produktów 2019/1020 (do którego w zakresie środków nadzoru odsyła sam Akt o AI).
Organy nadzoru rynku będą uprawnione do nakładania sankcji za naruszenie przepisów Aktu o AI do wysokości 300 000 euro. Wyższe kary mogą zostać nałożone przez nowo powołany organ – Radę ds. Sankcji (seuraamusmaksulautakunta) – na wniosek organu nadzoru rynku. Rada będzie działała przy Agencji ds. Transportu i Komunikacji, która powoła jej przewodniczącego i wiceprzewodniczącego. Pozostali członkowie zostaną wyznaczeni przez krajowe organy nadzoru.
W projekcie ustawy rola pojedynczego punktu kontaktowego oraz organu odpowiedzialnego za koordynację w zakresie nadzoru nad rynkiem systemów AI została powierzona Agencji ds. Transportu i Komunikacji. Ponadto, będzie ona odpowiadać za nadzór nad obowiązkami operatorów systemów AI w zakresie przejrzystości i właściwego oznakowania tych systemów (zgodnie z art. 50 Aktu o AI).
W projekcie znalazły się również przepisy dotyczące notyfikacji. Podobnie jak w przypadku zadań nadzorczych, ustawa przewiduje rozdzielenie funkcji organów notyfikujących pomiędzy kilka już istniejących podmiotów. Będą to Ministerstwo Pracy i Gospodarki, Agencja ds. Transportu i Komunikacji, Agencja ds. Bezpieczeństwa i Rozwoju Leków oraz Ministerstwo Spraw Społecznych i Zdrowia (Sosiaali- ja terveysministeriö).
Więcej informacji dostępnych jest TUTAJ, a tekst projektu TUTAJ (w jęz. fińskim – powyższy opis opracowano na podstawie tłumaczenia automatycznego).
Opublikowanie informacji o planowanej nowelizacji ustawy w celu dalszego wdrażania Aktu o AI
Oprócz wyżej opisanego projektu ustawy, fińskie Ministerstwo Pracy i Gospodarki opublikowało również informację dotyczącą planowanej nowelizacji tej ustawy w celu wdrożenia tych przepisów Aktu o AI, które zaczną obowiązywać od 2 sierpnia 2026 r. Projektowi został nadany już numer TEM091:00/2024. Zgodnie z informacją na stronie ministerstwa, przedstawienie projektu ustawy do konsultacji planowane jest na wiosnę 2025 r.
Opis projektu dostępny jest TUTAJ (w jęz. fińskim).
Wyznaczenie organów praw podstawowych z art. 77 Aktu o AI
Finlandia wyznaczyła krajowe organy ochrony praw podstawowych zgodnie z art. 77 ust. 2 Aktu o AI. Są to: Rzecznik Ochrony Danych Osobowych, Rzecznik ds. Przeciwdziałania Dyskryminacji (Yhdenvertaisuusvaltuutettu), Rzecznik ds. Równości (Tasa-arvovaltuutettu valvoo tasa-arvolakia ja edistää sukupuolten tasa-arvoa), Fiński Narodowy Trybunał ds. Dyskryminacji i Równości (Yhdenvertaisuus- ja tasa-arvolautakunta), kanclerz wymiaru sprawiedliwości (Valtionevoston oikeuskansleri), Rzecznik Parlamentarny (Eduskunnan oikeusasiamies), regionalne organy ds. bezpieczeństwa i higieny pracy (Aluehallintovirasto) oraz Rzecznik Konsumentów (Kuluttaja-asiamies).
Więcej informacji dostępnych jest TUTAJ (w jęz. angielskim).
Hiszpania
Utworzenie Agencji ds. Nadzoru nad AI
We wrześniu 2023 r., na mocy królewskiego dekretu nr 729/2023, w Hiszpanii powołano Agencję ds. Nadzoru nad AI (Agencia Española de Supervisión de Inteligencia Artificial, AESIA) z siedzibą w A Coruña. To wyspecjalizowany organ, który ma pełnić szereg funkcji w obszarze rozwoju i wykorzystania sztucznej inteligencji na poziomie krajowym.
Do zadań Agencji należy nadzór, doradztwo, podnoszenie świadomości oraz prowadzenie szkoleń, skierowanych do podmiotów publicznych i prywatnych, w celu zapewnienia prawidłowego stosowania krajowych i unijnych przepisów dotyczących sztucznej inteligencji. AESIA będzie pełnić w Hiszpanii funkcje nadzorcze, kontrolne i sankcyjne przewidziane dla organów nadzoru rynku w Akcie o AI. Ponadto odpowiada ona za koordynację wdrożenia i stosowania przepisów rozporządzenia oraz współpracę z unijnym Urzędem ds. AI i organami nadzoru rynku z innych państw członkowskich. Oprócz tego, Agencja ma za zadanie promować innowacje z zakresu AI w sektorze publicznym i prywatnym, m.in. poprzez tworzenie piaskownic regulacyjnych, opracowywanie najlepszych praktyk, agregowanie i upowszechnianie wiedzy oraz trendów, a także uczestnictwo w forach międzynarodowych.
AESIA składa się z organów zarządzających i wykonawczych. Do tej pierwszej kategorii zaliczają się Przewodniczący, którym z urzędu zostaje Szef Sekretariatu Stanu ds. Cyfryzacji i AI (Secretaría de Estado de Digitalización e Inteligencia Artificial), oraz Rada Zarządcza, składająca się z Przewodniczącego, Dyrektora Generalnego, przedstawicieli Ministerstwa ds. Transformacji Cyfrowej i Przemysłu i wybranego eksperta w dziedzinie AI. Organem wykonawczym jest Dyrekcja, na czele której stoi Dyrektor Generalny oraz podlegające jej 3 działy, podzielone na departamenty, odpowiedzialne za realizowanie poszczególnych zadań Agencji.
Tekst dekretu królewskiego dostępny jest TUTAJ, a informacja prasowa na temat Agencji TUTAJ (w jęz. hiszpańskim – powyższy opis opracowano na podstawie tłumaczenia automatycznego).
Utworzenie piaskownicy regulacyjnej
W listopadzie 2023 r. wydany został królewski dekret nr 817/2023, na mocy którego w Hiszpanii utworzono piaskownicę regulacyjną dla systemów AI wysokiego ryzyka oraz modeli AI ogólnego przeznaczenia. Celem tej inicjatywy jest zapewnienie kontrolowanych warunków do testowania zgodności takich systemów i modeli z Aktem o AI.
Od 23 grudnia 2024 r. do 30 stycznia 2025 r. trwał nabór zgłoszeń do udziału w piaskownicy. Wniosek mógł zostać zgłoszony przez każdego dostawcę systemu AI wysokiego ryzyka lub modelu AI ogólnego przeznaczenia, który spełnia warunki określone w art. 5 królewskiego dekretu nr 817/2023. Wskazano w nim m. in., że system lub model AI muszą znajdować się na odpowiednio zaawansowanym poziomie rozwoju, aby było możliwe wprowadzenie ich na rynek w ramach czasowych przewidzianych na testowanie w piaskownicy lub po ich zakończeniu. Ponadto, w zaproszeniu do aplikowania postawiono wymóg, że wnioskujący o udział w piaskownicy musi zaprosić do współpracy lub do użytkowania systemu lub modelu AI co najmniej jeden, a maksymalnie 5 start-upów lub MŚP.
Łącznie do udziału w piaskownicy regulacyjnej zakwalifikowanych zostanie 12 podmiotów. Proces testowania ma składać się z dwóch etapów – wdrożenia i testowania systemów lub modeli AI, zakończonego wydaniem deklaracji zgodności, oraz monitorowania ich po wprowadzeniu na rynek. Projekt ma potrwać 12 miesięcy, z możliwością skrócenia lub wydłużenia tego okresu w razie potrzeby.
Tekst królewskiego dekretu dostępny jest TUTAJ, a strona piaskownicy regulacyjnej wraz z informacjami o warunkach udziału TUTAJ (w jęz. hiszpańskim – powyższy opis opracowano na podstawie tłumaczenia automatycznego).
Przyjęcie Strategii AI 2024
W maju 2024 r. rząd Hiszpanii przyjął Strategię AI 2024 (Estrategia de Inteligencia Artificial 2024), która będzie wdrażana w latach 2024 i 2025. Określono w niej trzy główne filary działań w obszarze sztucznej inteligencji: wzmocnienie kluczowych mechanizmów dla rozwoju AI (takich jak inwestycje w superkomputery i centra przetwarzania danych, tworzenie hiszpańskojęzycznych modeli językowych oraz kształcenie talentów), ułatwianie wykorzystania AI w sektorze publicznym i prywatnym oraz wspieranie innowacji i cyberbezpieczeństwa (poprzez m. in. tworzenie inkubatorów i wsparcie dla MŚP), a także rozwój przejrzystej, odpowiedzialnej i skoncentrowanej na człowieku AI (w ramach zadań Agencji ds. Nadzoru nad AI).
Wśród zaproponowanych w Strategii działań znalazły się również te dotyczące dostosowania się na poziomie krajowym do wymogów Aktu o sztucznej inteligencji. W filarze pierwszym, przy inicjatywach związanych z tworzeniem i ulepszaniem modeli językowych oraz modeli ogólnego przeznaczenia (3.1. – 3.3.) wskazano, że jednym z założeń jest zapewnienie zgodności tych modeli z Aktem o AI w zakresie m. in. przejrzystości i odpowiedniego oznakowania.
Innym zaplanowanym w Strategii działaniem jest stworzenie inkubatora innowacji dla wykorzystania modeli AI w państwowej administracji generalnej. Podmioty należące do tej grupy będą mogły zgłaszać swoje propozycje zastosowania modeli AI, z których zostaną wybrane te, których otrzymają wsparcie w ramach inkubatora. Jednym z działań będzie dokonanie przez Agencję ds. Nadzoru nad AI oceny zgodności tych modeli z wymaganiami Aktu o AI i powiązanymi regulacjami. Ponadto, modele AI rozwijane w inkubatorze jako pierwsze wejdą w zakres piaskownicy regulacyjnej, co ma umożliwić opracowanie ogólnych wytycznych dla wdrażania tego typu modeli AI do organizacji, które będą mogły zostać zastosowane także w sektorze prywatnym.
W Strategii potwierdzono również rolę AESIA jako organu nadzoru rynku systemów AI w Hiszpanii oraz pojedynczego punktu kontaktowego, który będzie odpowiadał za ocenę zgodności systemów AI wysokiego ryzyka oraz za koordynację i dostosowanie do prawodawstwa unijnego przez wszystkie sektorowe organy nadzoru rynku w zakresie stosowanych przez nie systemów i procedur. Wskazano również, że Agencja ma za zadanie uczestniczyć w tworzeniu standardów oceny systemów AI na poziomie unijnym i krajowym w ramach odpowiednich organizacji normalizacyjnych, a także w opracowywaniu kodeksów postępowania i najlepszych praktyk.
Tekst Strategii dostępny jest TUTAJ (w jęz. hiszpańskim) i TUTAJ (w jęz. angielskim).