Komisja Europejska wydała pierwszy dokument dotyczący prognozowania strategicznego zatytułowany „Prognozowanie strategiczne – wytyczanie drogi ku bardziej odpornej Europie”. KE zamierza włączyć na stałe prognozowanie strategiczne do procesu kształtowania polityki UE na różnych szczeblach. W opublikowanym dokumencie omówiono rolę strategicznego prognozowania we wzmacnianiu odporności UE oraz jej państw członkowskich, określono pierwsze wnioski płynące z kryzysu COVID-19, a także wyznaczono nowy kierunek kształtowania polityki UE – odporność.  Odporność w raporcie analizuje się w czterech powiązanych ze sobą wymiarach: społeczno-gospodarczym, geopolitycznym, ekologicznym oraz cyfrowym.  

Prognozowanie strategiczne i kształtowanie polityki UE

Komisja Europejskiej dąży do stworzenia neutralnego klimatycznie kontynentu, który byłby w stanie sprostać wyzwaniom cyfrowej ery. Proces ten się już rozpoczął, ale żeby go wzmacniać i prawidłowo realizować potrzebne jest wyznaczenie długoterminowych kierunków działania. KE od wielu lat korzystała z narzędzi do prognozowania strategicznego, ale obecnie dąży do tego, aby na stałe włączyć je do procesu kształtowania polityki we wszystkich jej możliwych dziedzinach.

Komisja Europejska dostrzega następujące zalety we włączeniu prognozowania strategicznego do kształtowania polityki UE:

• Prognozowanie i wykorzystywanie zbiorowej inteligencji przyczyni się do skuteczniejszego przygotowania się na potencjalnie pojawiające się w coraz bardziej złożonym i niestabilnym świecie wyzwania.
• Strategiczne prognozowanie stanie się integralną częścią zestawu narzędzi służących ustanowieniu prawa na przykład w zakresie ocen wpływu ex ante. Dzięki czemu regulacje prawne będą bardziej dostosowane do nieustannie zamieniającej się rzeczywistości.
• Działania krótkoterminowe UE opierać się będą na długoterminowych celach, a to przyczyni się do tego, że wszystkie działania nabiorą bardziej perspektywistycznego charakteru, a zarządzanie i wyznaczanie celów będzie efektywniejsze.
• Realizowanie szczegółowych działań prognostycznych pozwoli uwzględnić wpływ obecnych oraz potencjalnych kryzysów na istniejące w świecie megatrendy, wzmacniać potencjalne słabe strony, otwierać się na nowe możliwości, co uczyni tym samym Europę bardziej odporną na potencjalne zagrożenia.
• Planowanie strategiczne przyczyni się do wspierania współpracy i tworzenia sojuszy między państwami członkowskimi, instytucjami oraz partnerami UE.

Odporność jako nowy kierunek dla polityki UE

Kryzys związany z pandemią COVID-19, zdaniem KE, wyraźnie pokazał, że Europa musi zwiększyć swoją odporność. Odporność ta jest rozumiana jako zdolność do sprostania pojawiającym się wyzwaniom oraz zapobieganie im, ale także jako prowadzenie polityki w sposób zrównoważony, sprawiedliwy i demokratyczny.

KE podkreśla także, że dbanie o odporność jest potrzebne na wszystkich szczeblach polityki UE, aby  móc skutecznie zrealizować jej nadrzędny cel, czyli zachowanie integralności UE w dynamicznie rozwijającej się rzeczywistości, pamiętając o mającej miejsce transformacji cyfrowej, a także mając na uwadze stojące przed nami wyzwania klimatyczne.

Strategiczne prognozowanie może stanowić podstawę polityki zwiększającej odporność w czterech wymiarach: społeczno-gospodarczym, geopolitycznym, ekologicznym i cyfrowym.

Wymiar społeczno-gospodarczy odporności związany jest z umiejętnością łatwego wychodzenia z potencjalnych kryzysów gospodarczych. Odporność w geopolitycznym wymiarze odnosi się natomiast do wizji autonomicznej, niezależnej Europy, która pełni rolę globalnego przywódcy. Komisja Europejska w ekologicznym wymiarze odporności stawia sobie za cel osiągnięcie neutralności klimatycznej do roku 2050.

Natomiast odporność cyfrowa w dobie gdzie technologie cyfrowe coraz bardziej przenikają do naszego codziennego życia – rozumiana jest  przede wszystkim jako zapewnienie, że podstawowe prawa i wartości europejskie takie jak: ludzka godność, wolność, zapewnienie bezpieczeństwa oraz wartości demokratyczne będą priorytetem.

Według autorów raportu technologie cyfrowe zacierają różnicę między światem fizycznym a wirtualnym oraz pomiędzy naturą, ludźmi i maszynami. Przekłada się to na znaczące konsekwencje dla otaczającego nas świata oraz tworzonej polityki. Jak powszechnie wiadomo cyfrowa rewolucja niesie ze sobą zarówno zagrożenia, jak i szanse na rozwój społeczeństw. W czasie pandemii Covid-19 nowe technologie umożliwiły efektywniejsze funkcjonowanie gospodarek oraz społeczeństw. Wiele obszarów z naszego życia wymaga jednak szczególnej uwagi oraz dalszego rozwoju. W nadchodzącym czasie rewolucja cyfrowa w państwach członkowskich powinna zostać skutecznie implementowana w dziedzinie administracji publicznej, w wymiarze sprawiedliwości, a także wpływać na ograniczenia związane ze zmianami klimatycznymi.

Europa może się poszczycić wieloletnią historią związaną z rozwojem nowoczesnych technologii oraz wprowadzaniem różnego rodzaju innowacji. Mocną stroną naszego kontynentu jest tworzenie norm prawnych oraz kształtowanie międzynarodowych standardów dotyczących prywatności i przepływu danych.  Wiele krajów spoza UE przyjmuje lub kieruje się ustawodawstwem zaproponowanym przez UE.  Aby wzmacniać europejski model cyfrowy konieczne jest pozostanie prekursorem w dziedzinie tworzenia odpowiednich regulacji prawnych, a także nawiązywanie trwałych i silnych sojuszy.

Szanse i zagrożenia związane z pandemią covid-19 dotyczące odporności cyfrowej

Zagrożenia

• Wyrafinowane hybrydowe ataki zagrażają w coraz większym stopniu bezpieczeństwu cyfrowemu i demokracji.
• Gwałtownie nasilający się wyścig technologiczny między USA a Chinami może wpłynąć na bezpieczeństwo cyfrowych łańcuchów dostaw.
• Istniejąca przepaść cyfrowa pomiędzy obszarami miejskimi a wiejskimi jest powodem do niepokoju.
• Kryzys ujawnił brak odpowiedniego przygotowania w gospodarce opartej na danych.
• Technologie cyfrowe i związane z nimi modele biznesowe, w tym Sztuczna Inteligencja (AI) oraz rynek platform internetowych, będą miał wpływ na rynek pracy.

Szanse

• Pandemia COVID-19 przyspieszyła hiperłączność
• Technologie cyfrowe mogą przyczynić się do dalszego postępu w dziedzinie opieki zdrowotnej.
• Technologie cyfrowe umożliwiły ciągłość kształcenia podczas pandemii.
• Podejmowanie wyzwań związanym z wdrażaniem strategii UE dotyczącej danych cyfrowych może stworzyć szerokie możliwości dla Europy.
• Niezależność strategiczna jest kluczem do rozwoju europejskiej gospodarki cyfrowej.
• Technologie cyfrowe mogą przyczynić się do ekologizacji gospodarki.

Komisja Europejska zamierza organizować doroczną konferencję na temat Europejskiego Systemu Strategii i Analiz Politycznych (ESPAS), skupić się na rozwoju tablic rozdzielczych[1] oraz w kolejnym roku wydać następny raport na temat planowania strategicznego.

Podsumowanie

1. Komisja Europejska dąży do tego, aby prognozowanie strategiczne było włączone do procesu kształtowania polityki we wszystkich jej możliwych dziedzinach.
2. We wrześniu tego roku opracowano raport „Prognozowanie strategiczne – wytyczanie drogi ku bardziej odpornej Europie”.
3. W raporcie odporność została wskazana jako nowy kierunek dla polityki UE. Może być ona rozpatrywana w czterech wymiarach: społeczno-gospodarczym, geopolitycznym, ekologicznym i cyfrowym.
4. Jednym z kluczowych narzędzi prognozowania strategicznego będą tablice rozdzielcze.

---

[1] Tablice rozdzielcze to narzędzie prognozowania strategicznego. Są one wykorzystywane do monitorowania odporności, często za pomocą oceny słabych punktów. Wśród zalet tablic rozdzielczych należy wymienić to, że pomagają w identyfikacji pojawiających się problemów, wyzwań oraz potencjalnych szans. Ponadto pozwalają ustalić holistyczny, wielopoziomowy obraz danego aspektu oraz w łatwy sposób określić poziom realizacji celów politycznych.