16 września 2020 roku, przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen wygłosiła orędzie o stanie Unii, w którym zaznaczyła, że nadszedł czas intensywnej pracy nad odbudową gospodarki europejskiej. W przemówieniu podkreślała, że Europa musi wyjść z pandemii silniejsza, z nową energią, skoncentrowana na osiągnięciu jak największych korzyści z transformacji ekologicznej i cyfrowej. Wraz z orędziem opublikowano także podsumowanie dotychczasowych osiągnięć KE, a także plany najważniejszych inicjatyw na 2021 rok.

W lipcu 2019 roku nowo wybrana KE, z przewodniczącą Ursulą von der Leyen na czele, przedstawiła program dla Europy, która mierzy wyżej. Program składał się z 6 filarów, obszarów działań zaplanowanych na lata 2019 – 2024:

1. Europejski Zielony Ład
2. Gospodarka, która służy ludziom
3. Europa na miarę ery cyfrowej
4. Ochrona naszego europejskiego stylu życia
5. Silniejsza pozycja Europy na świecie
6. Nowy impuls dla demokracji europejskiej

W ciągu pierwszych 100 dni urzędowania KE podjęła zintensyfikowane działania na rzecz podwójnej transformacji – ekologicznej i cyfrowej. Zaprezentowała projekt Europejskiego Zielonego Ładu, a także ogłosiła Nową strategię cyfrową UE . Dalsze prace zostały wstrzymane wybuchem pandemii COVID-19. Wśród nowych priorytetów znalazła się ochrona życia ludzkiego, zatrudnienia, zdrowia obywateli Unii i stabilności gospodarki. Dlatego Komisja zaproponowała bezprecedensową inicjatywę NextGenerationEU[1], a także przedstawiła zreformowany budżet długoterminowy, będący najbardziej ambitnym pakietem stymulacyjnym w dziejach Unii. Działania te mają zapoczątkować odbudowę gospodarki, skoncentrowaną na inwestycjach i reformach.

We wrześniu 2020, podczas wygłoszenia orędzia o stanie Unii, przewodnicząca KE zadeklarowała, że mimo przeszkód wywołanych pandemią, nie zamierza zrezygnować z ambitnych celów, postawionych na początku kadencji. Wręcz przeciwnie – obecne wydarzenia przyspieszyły zmiany i sprawiły, że zarówno transformacja cyfrowa, jak i ekologiczna stały się aktualnie jeszcze ważniejsze. Dołączyły do nich kwestie związane ze zdrowiem, polityką społeczną i jednolitym rynkiem, migracją i praworządnością.

Transformacja cyfrowa

Już w opublikowanej 19 lutego 2020 roku strategii cyfrowej UE (Shaping Europe’s digital future) KE podkreślała ogromną wagę transformacji cyfrowej w UE. Ogłoszono wtedy 3 filary działalności:

1. Technologia dla ludzi
2. Sprawiedliwa i konkurencyjna gospodarka
3. Otwarte, demokratyczne i zróżnicowane społeczeństwo

Niektóre z zapowiadanych działań udało się zrealizować w pierwszej połowie 2020 roku. Wśród nich znalazły się dwie szczegółowe strategie poświęcone danym (European Data Strategy)  i Sztucznej Inteligencji (White paper On Artificial Intelligence – A European approach to excellence and trust ). Określono również wspólne podejście w zakresie bezpiecznego rozwoju i eksploatacji sieci 5G w UE, a także opublikowano nowy Europejski program na rzecz umiejętności (New Skills Agenda for Europe), w którym priorytetowe miejsce znalazły kompetencje niezbędne do pracy w przyszłości, w tym kompetencje cyfrowe.

W orędziu, przewodnicząca KE podkreśliła wagę transformacji cyfrowej, twierdząc, że najbliższy czas powinien być cyfrową dekadą Europy. Dlatego aż 20% środków w ramach instrumentu NextGenerationEU, KE przeznaczy  na inwestycje w technologie cyfrowe. Przewodnicząca wspomniała również o konieczności stworzenia wspólnego planu transformacji cyfrowej, z wyraźnie określonymi celami w perspektywie dziesięcioletniej. Wśród nich powinna się znaleźć łączność, umiejętności, cyfrowe usługi publiczne, swobodny przepływ danych i cyberbezpieczeństwo. W najbliższym czasie KE skupi się na priorytetowych działania w 3 obszarach:

• Dane

KE zapowiada utworzenie europejskiej chmury obliczeniowej w ramach inwestycji z instrumentu NextGenerationEU. Chmura ma być oparta na GaiaX[2].

• Technologia

Szczególny nacisk należy położyć na rozwój Sztucznej Inteligencji z zachowaniem europejskich wartości. KE zapowiada stworzenie przepisów w tym zakresie, które będą ukierunkowane na ludzi, a nie algorytmy. Odpowiedni wiosek ustawodawczy zostanie opracowany w przyszłym roku.

Równie istotna jest kwestia ochrony danych osobowych. Przewodnicząca KE podkreśliła, że mimo RODO obywatele wciąż nie mają pełnej świadomości jakich zgód udzielają w trakcie korzystania z Internetu. KE wkrótce zaproponuje wniosek ustawodawczy dotyczący zaufanej i bezpiecznej europejskiej identyfikacji elektronicznej, która rozwiąże ten problem.

• Infrastruktura

Należy położyć nacisk na rozwój infrastruktury. Obecnie 40% mieszkańców obszarów wiejskich wciąż nie posiada dostępu do szybkich łączy szerokopasmowych. KE zapowiada inwestycje w obszarze bezpiecznej łączności, rozbudowie sieci 5G, 6G i światłowodów.

Wśród działań wymienionych w orędziu nie ma niespodzianek i nowości, a jedynie powrót do prac, które KE zapowiedziała w Strategii cyfrowej UE z 19 lutego 2020 roku.

Cyberbezpieczeństwo

24 lipca KE opublikowała strategię bezpieczeństwa UE na lata 2020-2025. W trakcie orędzia przewodnicząca wskazała, że dokument ten ma za zadanie zwiększyć bezpieczeństwo środowiska fizycznego i cyfrowego w różnych obszarach, m.in. walki z terroryzmem, przestępczością zorganizowaną, a także przyczynić się do zapobiegania zagrożeniom hybrydowym i zwiększeniu poziomu cyberbezpieczeństwa w Europie.

Suwerenność

Istotnym elementem Strategii cyfrowej UE była suwerenność technologiczna, rozumiana jako uniezależnienie od podmiotów zewnętrznych i dążenie do rozwoju z poszanowaniem europejskich reguł i standardów. Kwestia suwerenności pojawiła się również w orędziu. Przewodnicząca ponownie podkreśliła wagę rozwoju europejskiej technologii, a także zapowiedziała konkretne inwestycje: fundusze na poziomie 8 mld euro na budowę superkomputerów – „made in Europe”, a także prace nad europejskim mikroprocesorem następnej generacji. 

Podatek cyfrowy

Przewodnicząca zapowiedziała również prace nad opłatą cyfrową, czy też podatkiem cyfrowym. Obecnie dyskusje nad globalną regulacją prowadzone są przez OECD i grupę G20 w ramach projektu OECD BEPS i powinny się zakończyć w 2020 roku. Istnieje jednak obawa braku konsensusu i ryzyko kolejnych opóźnień. Przewodnicząca zapewniła, że KE nie ustanie w wysiłkach na rzecz wypracowania globalnego porozumienia w ramach OECD, jednak w przypadku jego braku, na początku przyszłego roku przedstawi własny projekt regulacji.

Lista inicjatyw zapowiadanych na 2021 rok, z obszaru Europa na miarę ery cyfrowej:

Komunikat w sprawie cyfrowej dekady Europy: cyfrowe cele na 2030 rok.

Wniosek ustawodawczy w sprawie aktu prawnego dotyczącego danych. 

Wniosek ustawodawczy w sprawie opłaty cyfrowej. 

Wniosek ustawodawczy dotyczący zaufanej i bezpiecznej europejskiej identyfikacji elektronicznej.

Inicjatywa dotycząca poprawy warunków pracy osób pracujących za pośrednictwem platform internetowych. 

Komunikat w sprawie aktualizacji nowej strategii przemysłowej dla Europy. 

Przegląd polityki konkurencji. 

Wniosek ustawodawczy w sprawie wyrównywania szans w związku z subsydiami zagranicznymi. 

Plan działania na rzecz synergii między przemysłem cywilnym, obronnym i kosmicznym[3].

PODSUMOWANIE:

1. 16 września 2020 roku, przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen wygłosiła orędzie o stanie Unii, w którym zaznaczyła, że nadszedł czas intensywnej pracy nad odbudową gospodarki europejskiej. Najbliższy czas należy uczynić cyfrową dekadą Europy, dlatego też KE przeznaczy 20% środków w ramach instrumentu NextGenerationEU  na inwestycje w technologie cyfrowe.
2. KE zapowiedziała powrót do prac, zapowiedzianych w ramach Strategii cyfrowej UE z 19 lutego 2020 roku, w szczególności:
   1. Stworzenie ram regulacyjnych w zakresie rozwoju SI z zachowaniem europejskich wartości.
   1. Stworzenie zaufanej i bezpiecznej europejskiej identyfikacji elektronicznej.
   1. Inwestycje w obszarze transmisji danych na obszarach wiejskich.
   1. Rozbudowa sieci 5G, 6G i światłowodów.
   1. Stworzenie europejskiej chmury obliczeniowej.
3. KE zapowiedziała działania na rzecz rozwoju rodzimej technologii w Europie, która ma się przyczynić do zapewnienia suwerenności technologicznej UE. 8 mld euro zostanie przeznaczonych na budowę superkomputerów – „made in Europe”. Rozpoczną się także prace nad europejskim mikroprocesorem następnej generacji. 
4. KE ogłosiła, że jeżeli do końca 2020 roku OECD i grupa G20 nie wypracują konsensusu odnośnie globalnego podatku cyfrowego, UE przedstawi własną propozycję regulacji na początku 2021 roku.
5. KE opublikowała także listę inicjatyw z obszaru transformacji cyfrowej, zapowiadanych na przyszły rok.

---

[1] NextGenerationEU – plan odbudowy zaproponowany przez Komisję, uzgodniony przez Radę Europejską oraz przedłożony Parlamentowi Europejskiemu i wszystkim państwom członkowskim, otwiera nowe możliwości w historii UE. Jest on centralnym elementem najpotężniejszego długoterminowego budżetu UE w historii . Łącznie dysponują one poważną kwotą 1,8 bln euro .

[2] Projekt Gaia-X powstał z inicjatywy francusko – niemieckiej na rzecz stworzenia ekosystemu chmury obliczeniowej, która ma zmniejszać zależność Europy od gigantów z Doliny Krzemowej: Amazon, Microsoft i Google, a także chińskich dostawców. Więcej na stronie projektu: https://www.data-infrastructure.eu/GAIAX/Navigation/EN/Home/home.html

[3] List intencyjny do przewodniczącego Davida Marii Sassolego i kanclerz Angeli Merkel (https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/state_of_the_union_2020_letter_of_intent_pl.pdf )