16 czerwca 2022 roku Komisja Europejska przedstawiła udoskonalony kodeks postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji . To kolejny ważny krok Unii Europejskiej w kierunku rozwoju bezpiecznej, przejrzystej i godnej zaufania globalnej sieci. Udoskonalony kodeks wraz z aktem o usługach cyfrowych (DSA) będzie tworzył unijny zestaw narzędzi do przeciwdziałania dezinformacji w internecie.

Kontekst prac nad kodeksem postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji

Działania na rzecz zwalczania dezinformacji w Unii Europejskiej zostały zapoczątkowane w 2018 roku, gdy Komisja Europejska zapowiedziała utworzenie kodeksu postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji. Pierwsza wersja kodeksu została opublikowana w 2018 roku (https://cyberpolicy.nask.pl/kodeks-postepowania-w-zakresie-zwalczania-dezinformacji/). Kodeks będący pionierską formą samoregulacji sektora biznesowego określał zasady, a także dobrowolne zobowiązania sygnatariuszy w sprawie przeciwdziałania dezinformacji w Unii Europejskiej. Kodeks szybko został uznany przez międzynarodowych partnerów – Austrię i Kanadę, jako przykład udanej zorganizowanej współpracy światowego sektora biznesowego z unijną administracją.

W styczniu 2019 roku sygnatariusze kodeksu przedłożyli Komisji Europejskiej sprawozdania opisujące postępy i stopień zaawansowania podjętych działań, a we wrześniu 2020 roku Komisja Europejska opublikowała ocenę kodeksu. Kodeks mimo pewnych niedociągnięć, okazał się praktycznym instrumentem, który istotnie zwiększył przejrzystość strategii platform internetowych w zakresie przeciwdziałania dezinformacji. Do największych słabości kodeksu z Komisja Europejska zaliczyła m.in.: niespójne stosowanie zobowiązań kodeksu przez platformy internetowe i poszczególne państwa członkowskie, brak właściwego mechanizmu monitorowania postępów oraz ograniczony dostęp do danych platform.

Komisja Europejska po przeprowadzeniu ponownej oceny kodeksu opublikowała w 2021 roku szczegółowe wytyczne mające na celu dalsze udoskonalenie kodeksu. W obliczu rosyjskiej agresji na Ukrainę i pogarszających się stosunków dyplomatycznych między Unią Europejską a państwami reżimowymi przeciwdziałanie dezinformacji w internecie stało się jednym z najważniejszych wyzwań nie tylko dla europejskich rządów, ale także dla instytucji i organizacji międzynarodowych.

Sygnatariusze kodeksu

Kodeks postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji z 2018 roku został podpisany przez platformy internetowe: Facebook, Google, Twitter i Mozilla, a także reklamodawców i inne podmioty z branży reklamowej. W 2019 roku do grona sygnatariuszy dołączył także Microsoft, a rok później TikTok. Obecnie do przestrzegania kodeksu zobowiązały się 34 następujące przedsiębiorstwa:

Adobe, Avaaz, Clubhouse, Crisp, Demagog, DOT Europe, European Association of Communication Agencies (EACA), Faktograf, Globsec, Google, Interactive Advertising Bureau, Kinzen, Kreativitet & Kommunikation, Logically, Maldita.es, MediaMath, Meta, Microsoft, Neeva, Newsback, NewsGuard, PagellaPoltica, Reporters without Borders (RSF), Seznam, The Bright App, The GARM Initiative, TikTok, Twitch, Twitter, Vimeo, VOST Europe, WhoTargetsMe, World Federation of Advertisers (WFA).

Ambitne cele udoskonalonego kodeksu

Udoskonalony kodeks wraz z aktem o usługach cyfrowych będzie tworzył unijny zestaw narzędzi do zwalczania dezinformacji w internecie. Kodeks, w rozumieniu aktu o usługach cyfrowych będzie również wykorzystywany przez duże platformy internetowe do ograniczenia ryzyka związanego z rozpowszechnianiem dezinformacji.

Udoskonalony kodeks w porównaniu do jego pierwotnej wersji z 2018 roku wprowadza istotne zmiany zarówno w zakresie zobowiązań, jak i środkach przeciwdziałania dezinformacji. Pierwotna wersja kodeksu zawierała 21 zobowiązań, a udoskonalony kodeks zawiera 44 zobowiązania i 128 konkretnych środków w następujących obszarach:

• Demonetyzacja dezinformacji – zestaw zobowiązań i środków ograniczających platformom internetowym możliwość czerpania korzyści z emisji reklam rozpowszechniających dezinformacje lub wykorzystywania dezinformacji do promowania usług lub produktów.
• Przejrzystość reklam politycznych – zestaw zobowiązań i środków zwiększających przejrzystość reklam politycznych poprzez m.in. oznaczanie, informowanie użytkowników o sponsorach, okresie wyświetlania i budżecie reklam politycznych.
• Integralność usług – zestaw zobowiązań i środków ograniczających zachowania manipulacyjne wykorzystywane przez podmioty rozpowszechniające dezinformacje (tworzenie fałszywych kont, wykorzystywanie botów do rozpowszechniania dezinformacji, podszywanie się pod inne osoby).
• Rola użytkowników – zestaw zobowiązań i środków zwiększających ochronę użytkowników przed dezinformacją poprzez m.in. dostęp do wiarygodnych źródeł informacji czy też inicjatyw rozwijających umiejętność korzystania z mediów.
• Rola naukowców – zestaw zobowiązań i środków zwiększających wsparcie badań nad dezinformacją oraz zapewniających naukowcom dostęp do danych platform.
• Rola społeczności weryfikującej fakty – zestaw zobowiązań i środków rozwijających spójne podejście platform do współpracy z podmiotami weryfikującymi informacje.

Postanowienia

Sygnatariusze kodeksu mają sześć miesięcy na realizację zobowiązań dotyczących zwalczania dezinformacji w internecie. Komisja Europejska przy współpracy z Europejską Grupą Regulatorów Audiowizualnych Usług Medialnych (ERGA) oraz Europejskim Obserwatorium Mediów Cyfrowych (EDMO) będzie regularnie oceniać postępy we wdrażaniu kodeksu. 

Podsumowanie

• Udoskonalony kodeks postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji zawiera 44 zobowiązania i 128 konkretnych środków.
• W gronie sygnatariuszy znajdują się obecnie 34 podmioty.
• Udoskonalony kodeks wraz z aktem o usługach cyfrowych będzie tworzył unijny zestaw narzędzi do zwalczania dezinformacji w internecie. Kodeks, w rozumieniu aktu o usługach cyfrowych będzie również wykorzystywany przez duże platformy internetowe do ograniczenia ryzyka związanego z rozpowszechnianiem dezinformacji.
• Sygnatariusze kodeksu mają sześć miesięcy na realizację zobowiązań dotyczących zwalczania dezinformacji w internecie.
• Komisja Europejska przy współpracy z Europejską Grupą Regulatorów Audiowizualnych Usług Medialnych (ERGA) oraz Europejskim Obserwatorium Mediów Cyfrowych (EDMO) będzie regularnie oceniać postępy we wdrażaniu kodeksu.