12 listopada 2025 roku Komisja Europejska przedstawiła komunikat dotyczący Europejskiej Tarczy Demokracji oraz unijną strategię społeczeństwa obywatelskiego. Dokumenty odpowiadają na rosnące zagrożenia, w szczególności na działania państw nieprzyjaznych oraz wyzwania związane z transformacją cyfrową. Celem inicjatyw jest długoterminowe budowanie odpornej wspólnoty demokratycznej w Unii Europejskiej, państwach członkowskich, krajach kandydujących oraz krajach partnerskich.
Europejska Tarcza Demokracji opiera się na trzech filarach, które łączą rozwiązania prawne, edukacyjne i instytucjonalne. Działania Komisji Europejskiej będą skupiały się zarówno na ochronie integralności przestrzeni informacyjnej, wzmacnianiu instytucji i wolnych mediów, jak i podnoszeniu odporności społecznej i zaangażowania obywateli.
Ochrona integralności przestrzeni informacyjnej
Komisja Europejska będzie kontynuować współpracę z sygnatariuszami Kodeksu postępowania w sprawie dezinformacji oraz opracuje protokół reagowania na incydenty i sytuacje kryzysowe w ramach Aktu o Usługach Cyfrowych (DSA). Protokół ma usprawnić koordynację i reakcje na duże, transgraniczne operacje informacyjne, a także umożliwić skoordynowaną wymianę informacji z istniejącymi mechanizmami unijnymi, takimi jak Cybersecurity Blueprint.
W ramach tego filaru Komisja Europejska utworzy także niezależną ogólnoeuropejską sieć fact-checkerów działającą na podstawie przyjętych standardów etycznych. Sieć będzie funkcjonować w państwach członkowskich, krajach kandydujących oraz krajach partnerskich współpracujących w ramach programu „Cyfrowa Europa”. Dodatkowo powstanie niezależne repozytorium faktów dla dziennikarzy, platform cyfrowych, badaczy oraz organizacji społecznych.
Europejskie Obserwatorium Mediów Cyfrowych (EDMO) rozwinie zdolności monitorowania i analityki w kontekście wyborów, kryzysów oraz zagrożeń związanych z manipulacją informacją (FIMI). Dane i analizy EDMO będą zasilać Platformę Interesariuszy.
Komisja Europejska wesprze również utworzenie wspólnej platformy badawczej zapewniającej dostęp do danych platform cyfrowych na podstawie DSA i regulacji o reklamie politycznej. Platforma ta będzie analizować rozwój kampanii dezinformacyjnych, prowadzić badania nad zjawiskiem FIMI, rozwijać narzędzia do wykrywania deepfake’ów oraz badać nowe formy skoordynowanych manipulacyjnych zachowań.
Wzmacnianie instytucji, wyborów oraz wolnych i niezależnych mediów
W ramach tego filaru Komisja Europejska wzmocni Europejską Sieć Współpracy ds. Wyborów poprzez systematyczne wymiany doświadczeń między państwami członkowskimi i krajami kandydującymi. Przedstawi także wytyczne dotyczące odpowiedzialnego stosowania sztucznej inteligencji w procesach wyborczych oraz zaktualizuje toolbox DSA dotyczący wyborów.
W odpowiedzi na rosnącą przemoc wobec kandydatów i przedstawicieli politycznych Komisja opracuje zalecenie oraz przewodnik najlepszych praktyk w zakresie bezpieczeństwa polityków, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet i przedstawicieli szczebla lokalnego. Dodatkowo nowy Program Odporności Mediów ma zapewnić wzmocnione wsparcie finansowe dla niezależnych, lokalnych i publicznych mediów. Komisja Europejska zobowiązała się również do przeglądu dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych, który obejmie ocenę sposobów zwiększania widoczności mediów publicznych oraz modernizację zasad dotyczących reklamy politycznej i przejrzystości finansowania mediów.
Wzmacnianie odporności społecznej i zaangażowania obywateli
W ramach tego filaru Komisja Europejska wdroży działania wzmacniające kompetencje medialne i cyfrowe obywateli w każdym wieku. Utworzony zostanie unijny model kompetencji obywatelskich wraz z wytycznymi dotyczącymi edukacji obywatelskiej w szkołach. W ramach Pakietu edukacyjnego 2026 powstanie Program Wsparcia Umiejętności Podstawowych, skierowany do dzieci i młodzieży, obejmujący umiejętności czytania, pisania, matematyki, nauk ścisłych, kompetencje cyfrowe oraz obywatelskie.
Komisja opracuje także Europejskie ramy kompetencji obywatelskich i wytyczne dla edukacji obywatelskiej, a także mapę drogową 2030 dotyczącą przyszłości edukacji cyfrowej. Równolegle wprowadzi pakiet działań w zakresie kompetencji medialnych, obejmujący wszystkie grupy wiekowe i zróżnicowane środowiska społeczne.
Komisja Europejska będzie promować także zaangażowanie obywateli w życie demokratyczne oraz rozwój technologii obywatelskich poprzez utworzenie centrum civic tech. Zorganizowane zostaną także hackathony civic tech. Komisja będzie współpracować z Komitetem Regionów, Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i innymi interesariuszami w celu wzmocnienia sieci krajowych władz ds. uczestnictwa obywateli. W ramach działań skierowanych do młodzieży Komisja zorganizuje Dialogi Polityki Młodzieżowej, a EU Youth Dialogue Participation Toolkit zostanie dostosowany tak, aby docierać do szerszej grupy młodych osób.
Komisja przedstawi także przewodnik po demokracji w UE, zwiększający świadomość praw obywateli. Ponadto zwiększy działania na rzecz podejmowania decyzji opartych na dowodach naukowych, wspierając wykorzystanie badań w tworzeniu polityk publicznych. Komisja oceni również możliwości utworzenia Europejskiego Centrum Ekspertyzy ds. Bezpieczeństwa Badań.
Europejskie Centrum Odporności Demokratycznej
Kluczowym rezultatem Europejskiej Tarczy Demokracji będzie utworzenie Europejskiego Centrum Odporności Demokratycznej. Centrum połączy wiedzę i zasoby UE oraz państw członkowskich, aby zwiększyć świadomość sytuacyjną, zdolności przewidywania, wykrywania i reagowania na zagrożenia oraz wzmocnić odporność demokratyczną.
Centrum, działając w oparciu o państwa członkowskie, ma ułatwiać wymianę informacji oraz rozwijać zdolności do przeciwdziałania zagrożeniom, ze szczególnym uwzględnieniem zagranicznej manipulacji informacją (FIMI) i dezinformacji. Będzie również współpracować z Systemem Wczesnego Ostrzegania prowadzonym przez Europejską Służbę Działań Zewnętrznych.
W ramach Centrum powstanie Platforma Interesariuszy umożliwiająca dialog z zaufanymi partnerami – organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, badaczami, środowiskiem akademickim, fact-checkerami oraz mediami.
Podsumowanie
Europejska Tarcza Demokracji to strategiczna inicjatywa łącząca działania regulacyjne, instytucjonalne i edukacyjne. Komisja Europejska kładzie nacisk zarówno na rozwój nowych, jak i wykorzystanie istniejących unijnych regulacji i instrumentów, takich jak Akt o Usługach Cyfrowych, Europejskie Obserwatorium Mediów Cyfrowych czy mechanizmy współpracy wyborczej, w celu przeciwdziałania zagrożeniom zewnętrznym. Istotnym wymiarem Europejskiej Tarczy Demokracji jest rozwój kompetencji medialnych, cyfrowych i obywatelskich wśród wszystkich grup wiekowych. Działania te mają sprzyjać większemu zaangażowaniu obywateli oraz budowaniu długoterminowej odporności społeczeństw na dezinformację. Centralnym elementem wdrażania strategii ma być Europejskie Centrum Odporności Demokratycznej, pełniące funkcję koordynacyjną i analityczną.
Źródło: https://commission.europa.eu/document/2539eb53-9485-4199-bfdc-97166893ff45_en