29 listopada 2022 roku odbyło się zorganizowane we współpracy Google, Youtube i Jigsaw Fighting misinformation online summit. W wydarzeniu wzięło udział wielu znakomitych gości, w tym wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej Věra Jourová, współzałożycielka i prezes zarządu fundacji Szkoła z Klasą Agata Łuczyńska, były premier Finlandii prof. Alexander Stubb i pisarz Jon Ronson. Event obfitował zarówno w wystąpienia, jak i wywiady czy panele eksperckie poświęcone szeroko pojętemu zjawisku dezinformacji (oraz zjawisku znanemu pod angielską nazwą misinformation). Wiele uwagi poświęcono również zagadnieniu wolności wypowiedzi, odpowiedzialności za własne słowa, czy roli tradycyjnych mediów.
Chociaż wiele spośród wygłoszonych podczas spotkania myśli zasługiwałoby na osobne opracowanie, to na szczególną uwagę zasługuje część dotycząca Polski, sytuacji migrantów w naszym kraju oraz wpływu, jaki na społeczeństwo ma wojna za naszą wschodnią granicą.
Agata Łuczyńska z fundacji Szkoła z Klasą opowiedziała o realizowanych przez swoją jednostkę działaniach w stosunku do dzieci, problemach, jakie wiążą się z przystosowaniem się emigrantów wojennych do nauki w Polsce, ale również aktywnościach w innych krajach, których dotykają problemy społeczne związane z różnorodnością narodowo-etniczną.
Problem migracji jako tematu mis- i dezinformacji był również rozwinięty w szczególnie istotnym, bo poruszającym ważne dla naszego kraju zagadnienia, wystąpieniu Yasmin Green z Jigsaw Google. Przedstawiła ona częste motywy pojawiające się w rosyjskiej propagandowej retoryce związanej z przemieszczaniem się ludności. Pokazała ona, jak problemy społeczne czy ekonomiczne, będące pokłosiem wojny, wykorzystywane są do manipulowania społecznościami. Zaprezentowała w tym celu film współtworzony przez stowarzyszenie Demagog, NASK oraz Jigsaw, zatytułowany Nie daj się nabrać na metodę „kozła ofiarnego”:
W swoim wystąpieniu Yasmin Green zwróciła także uwagę na wykorzystywanie niechęci wobec migrantów w Europie przez przywódców państw: Libii Mu-ammara al-Kaddafiego oraz Turcji Recepa Erdoğana, którzy używali tego tematu jako karty przetargowej do realizacji własnych interesów. Obaj strasząc Europę zalewem imigrantów, uzyskiwali dla siebie fundusze. Prezenterka zapoznała ponadto słuchaczy z koncepcją pre-bunking, czyli przygotowywania społeczeństwa, uświadamiania go, jeśli jest to możliwe, zanim do ludzi dotrze fałszywy lub zmanipulowany przekaz na dany temat.
Wskazała na używanie problemów związanych z migracją w retoryce white supremacy, ale także dla rozsiewania hejtu i propagandy. W jej ocenie, nie każda treść wykorzystywana w tym celu ma charakter mis- albo dezinformacji, ale niektóre prawdziwe wydarzenia, odpowiednio przedstawione i targetowane do podatnych osób, również mogą mieć charakter manipulacyjny. Jako przykłady przedstawiła sytuację migrantów na granicy polsko – białoruskiej. Zwróciła uwagę, że mimo realnego dramatu przybyszy, przebywających w skrajnych warunkach, sama sytuacja została wykreowana w celu propagandowym przeciwko władzom Polski i Unii Europejskiej. Jej źródłem jest polityka prowadzona przez białoruski rząd przy wsparciu Moskwy. Podkreśliła, jak duże znaczenie dla bezpieczeństwa Unii Europejskiej stanowi propaganda rosyjska.
W pozostałych wystąpieniach sygnalizowano również inne przyczyny łatwości rozprzestrzeniania treści dezinformacyjnych, m.in., brak zaufania do tradycyjnych mediów (kiedy ludzie czytają media społecznościowe, które podpowiadają im treści sensacyjne, niesprawdzone lub zgodne z ich oczekiwaniami, to widzą inne informacje, niż przekazują duże stacje w serwisach newsowych). Dyskutowano nad możliwością przełożenia punktu ciężkości w zakresie oznaczania treści o charakterze manipulacyjnym na użytkowników social mediów, bowiem ich usuwanie godzi w wolność wypowiedzi, co utrudniałoby zdobycie zaufania, będącego kluczem do uzyskania posłuchu w społeczeństwie.
Istotnym głosem była ponadto prezentacja wiceprzewodniczącej Komisji Europejskiej, Věry Jourovej, która również podkreśliła negatywne znaczenie rosyjskiej propagandy dla bezpieczeństwa Unii. Wskazała też środki, jakie podejmuje Unia Europejska w celu zmitygowania problemu mis- i dezinformacji: podnoszenie świadomości, działalność Europejskiego Obserwatorium Mediów Cyfrowych, umacnianie Kodeksu postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji oraz działalność legislacyjną (np. akt o usługach cyfrowych czy przedstawiony w ubiegłym roku pakiet na rzecz wzmocnienia demokracji i uczciwości wyborów).
Podsumowanie
- Konferencja dowiodła, że mis- i dezinformacja pozostają ważnymi tematami w debacie eksperckiej.
- Jak wcześniej pandemia COVID-19, tak aktualnie wojna w Ukrainie i rosyjska propaganda stały się kluczowymi wątkami manipulacyjnych przekazów.
- Dobrze jest prowadzić jak najwięcej działań informacyjnych w zakresie mis- i dezinformacji, tak aby dotrzeć z wnioskami wypracowanymi w gronie specjalistów do jak największej liczby osób.
- Grafika pochodzi ze strony wydarzenia, na której można uzyskać więcej informacji na temat eventu: https://newsonair.withgoogle.com/events/fighting-misinformation-online.